Ben Stoelinga bekijkt met nostalgische gevoelens een artikel uit Vrij Nederland over 'Leusden Gate'. ,,De burgemeester zei keihard 'ik vind het jammer jullie in de gemeenteraad komen'.''
Ben Stoelinga bekijkt met nostalgische gevoelens een artikel uit Vrij Nederland over 'Leusden Gate'. ,,De burgemeester zei keihard 'ik vind het jammer jullie in de gemeenteraad komen'.'' Daan Bleuel

'Ongelofelijk wat er in twee jaar tijd is gebeurd'

18 mei 2019 om 09:00 lokaal 50 jaar Leusder Krant

LEUSDEN De Leusder Krant bestaat 50 jaar. In een serie maandelijkse artikelen blikken we terug op de achter ons liggende decennia. Maar we willen ook vooruit kijken. Naar de toekomst van de gemeente én de lokale pers. In deel vier is Ben Stoelinga van Leusden '85 aan het woord.

Daan Bleuel

Aanleiding tot het oprichten van de partij is de onvrede die men heeft met de bestuurlijke gang van zaken in de gemeente Leusden. Belangenvermenging tussen privé en politiek, gebrek aan visie en een ontoereikend beleid zijn voor de oprichters reden, om nu zelf maar van start te gaan met een partij.''

Met deze volzinnen, die deel uitmaakten van een groot voorpaginaverhaal in de Leusder Krant, werd op dinsdag 5 november 1985 de geboorte van politieke partij Leusden '85 aangekondigd. ,,Nadat in het geruchtencircuit al wekenlang het verhaal de ronde deed, dat er in Leusden iets nieuws op til was, heeft de kiesvereniging 'Leusden '85' zich gisteravond gepresenteerd'', voegt de krant daar onder meer aan toe.

GEWETEN ,,Wij vonden dat we het geweten van de gemeente Leusden moesten worden'', herinnert Ben Stoelinga (68), één van de oprichters van de partij, zich. Stoelinga, die in het artikel overigens consequent 'Bert' werd genoemd, zag voor de nieuwe partij ook een rol als katalysator voor verandering van de bestuurscultuur weggelegd. ,,Gemeentebestuurders moeten inzien dat zij er voor de inwoners zijn en niet andersom.''

,,Als ik het goed inschat, zullen mensen uit alle politieke partijen, die nu in de gemeenteraad zitten, op ons stemmen. Omdat ze er allemaal tabak van hebben, hoe er in Leusden bestuurlijk wordt aangerommeld'', zei de inmiddels overleden Joop Kool, mede-initiatiefnemer tot oprichting van de partij destijds in de krant. Hij voorspelde voor de nieuwe partij minimaal twee zetels bij de verkiezingen in 1986. Hij zat in de buurt: Leusden '85 debuteerde met drie zetels.

GERUCHTEN Ben Stoelinga kwam in 1980 in Leusden wonen. Zich nog onbewust van wat er allemaal speelde. ,,Het waren allemaal jonge wijken waar jonge gezinnen woonden. En dus kwam je elkaar tegen; op het schoolplein, op feestjes. En daar gonsde het van de verhalen over het gemeentebestuur. Er waren klachten over de dienstverlening. Inwoners die een dakkapel wilden plaatsen en met bouwtekeningen een vergunning aanvroegen, werden doorgestuurd naar andere ambtenaren die de tekeningen tegen betaling lieten overmaken. En er gingen geruchten over vriendjespolitiek. Een lokale aannemer werd structureel bevoordeeld bij het aanbesteden van wegenbouwprojecten. Er was geen inspraak en de gemeentesecretaris ging met rammelende tassen de deur van het gemeentehuis uit om elders feest te vieren. Kortom; geen fraai beeld.''

NIEUWE PARTIJ Toch duurde het nog even voordat Stoelinga actief werd in de politiek. ,,Het initiatief kwam bij Joop Kool vandaan. Ik kende Joop van de school waar ik werkte, Don Bosco. Als vader van een leerling was hij jarenlang betrokken bij de organisatie van een kamp in Assel. Daar praatten we met elkaar. En ook toen kwamen er talloze verhalen naar boven over het gemeentebestuur in Leusden. Maar pas in het najaar van 1985, we stonden volgens mij te vissen in een slootje, zei Joop: 'Ik wil een partij beginnen'.'' Niet lang daarna -in november 1985 om precies te zijn- voegden Stoelinga en Kool, samen met Anneke Frequin en Jos Haazen, de daad bij het woord en hielden de nieuwe partij ten doop. Stoelinga: ,,De bestuurlijke cultuur was héél gesloten. Wij wilden dat met een nieuwe partij openbreken.''

,,Ik denk dat we met een opvallende campagne veel goodwill hebben gekweekt'', vindt Stoelinga. ,,We maakten boekjes op A5-formaat met verhalen over Leusden die we stencilden en huis-aan-huis verspreidden. Daarmee werd de partij snel een begrip.''

NERVEUS Op het gemeentehuis werden verschillende mensen duidelijk nerveus van de activiteiten van de nieuwe partij. ,,De belangrijkste was misschien wel gemeentesecretaris Reier van Gool. Die startte zelfs een onderzoek naar ons.'' Stoelinga: ,,Er heerste een heel bijzondere vergadercultuur op het gemeentehuis. Ik maakte het mee dat de officiële agenda in no-time werd afgewerkt en de vergadering gesloten. Vervolgens kwamen de borrels op tafel. En dan zei de burgemeester: 'Zo, nu gaan we zakendoen'. Dat is tekenend voor de situatie van toen.''

JAMMER Toen Leusden '85 in het voorjaar van 1986 bij de gemeenteraadsverkiezingen zelfs drie zetels in de wacht sleepte, was dat voor een aantal zittende bestuurders niet bepaald een feestelijk moment. Stoelinga: ,,Op de uitslagenavond in De Korf werden we opzichtig genegeerd door de gemeentesecretaris. Hij feliciteerde ons niet. Burgemeester Rademaker maakte het echter nog bonter. Die zei keihard 'jammer dat jullie in de raad komen'.''

GEEN INZAGE Stoelinga denkt dat de fractie ook praktisch tegen werd gewerkt. ,,We kregen bijvoorbeeld geen inzage in de onderliggende stukken bij de agendapunten van de raadsvergaderingen. We hebben meerdere keren een beroep gedaan op de WOB (Wet op de Openbaarheid van Bestuur). Daarin trokken we niet zelden samen op met de toenmalige redactie van de Leusder Krant. Ook de krant kreeg geen inzage in de stukken.'' Stoelinga bewaart goede herinneringen aan de samenwerking met de krant. ,,Hans Mosterd was destijds de belangrijkste journalist. Die heeft heel veel over de Leusdense politiek geschreven.''

SCHANDAAL Uiteindelijk werd een relatief klein 'schandaal' de nagel aan de doodskist van het College. Een schandaal dat Leusden '85 boven water tilde. Stoelinga: ,,We kregen een anonieme tip over een weekend 'op de hei' van het college. Later bleek dat de vrouwen van de burgemeester en de wethouders er ook bij waren. Die bezochten een beautyfarm. Dat alles op kosten van de gemeente. Alleen werden die kosten -met opzet- niet helder verantwoord. Wij wilden daarover duidelijkheid, maar kregen die niet. Toen heeft Joop Kool zelf het hotel (de Bovenste Molen in Venlo) gebeld. Dankzij de nodige bluf kregen wij toen een gespecificeerde rekening in handen. Die kregen we nota bene opgestuurd met zeepjes van het hotel. Die hebben we later in een raadsvergadering aan de burgemeester overhandigd met de tekst: 'Dan kunt u uw handen tenminste in onschuld wassen!'

STRATEGISCHE FOUT De nota was een concreet bewijsstuk waarmee het College om de oren geslagen kon worden. Stoelinga: ,,Tegelijkertijd kregen we tips uit de hoogste lagen van de ambtelijke organisatie dat er meer mis was met de representatiekosten. Dankzij een strategische fout van met name het CDA leidde dat de val van het College in.''

Stoelinga doelt op het feit dat Leusden '85 bij de andere partijen aandrong op openheid. Daar was inmiddels ook wel twijfel ontstaan over één en ander. ,,Evelien Blom, die toen net fractievoorzitter van het CDA was, heeft meerdere keren bij haar eigen wethouder -Fons Ummels- geïnformeerd of er iets aan de hand was met de boekhouding. Die bleef volhouden dat er niets mis was. Toen heeft ze gezegd 'Geef Leusden '85 dan maar inzage in de stukken'. En dat had ze voor het toenmalige College beter niet kunnen doen.''

ADMINISTRATIE DOORVLOOIEN Stoelinga: ,,Ik heb toen dagenlang op het gemeentehuis doorgebracht om de administratie door te vlooien. Ik stuitte al snel op uitgaven van tienduizenden guldens voor sigaretten, broodjes, etentjes, cadeautjes en wat dies meer zij. En toen was de beer los. Op dat moment werd de rest van de raad, die zich tot dat moment in slaap liet sussen, klaarwakker.''

Er werden twee commissies in het leven geroepen die de opdracht kregen de gang van zaken in het gemeentehuis aan een kritisch onderzoek te onderwerpen. Joost de Jongh (VVD) kreeg de leiding over de commissie 'Personeel & Organisatie', PvdA-voorvrouw Corri Verduin onderzocht de declaraties voor representatiekosten. Het oordeel van beide commissies, waar Stoelinga ook deel van uitmaakte, was hard en vernietigend en leidde in september 1987 tot de val van alle wethouders, de burgemeester en de gemeentesecretaris.

NIET IN NIEUW COLLEGE Toch zou Leusden '85 geen zitting nemen in een nieuw College. Stoelinga: ,,Er was wat ons betreft een principiële voorwaarde om dat wel te willen. We wilden dat de andere partijen met wethouderskandidaten zouden komen die geen deel uitmaakten van de cultuur waar we vanaf wilden. De voorstellen van VVD en CDA waren wat dat betreft voor ons niet aanvaardbaar. En hoewel Joost de Jongh en Evelien Blom (de wethouderskandidaten van VVD en CDA) nog niet zo heel lang in de politiek zaten, vonden wij ze deels verantwoordelijk voor de ellende waar Leusden in terecht was gekomen. De sfeer tijdens die onderhandelingen was niet bepaald aangenaam. Toen ben ik opgestapt uit de besprekingen.''

OMWENTELING ,,Maar in een gemeenteraad is het ook gezond dat er een sterke oppositie is. Daar hebben we aan kunnen bijdragen. Ik denk ook dat de ambtelijke organisatie is opgeknapt. En ik ben blij dat we daaraan hebben kunnen meewerken. We hebben echt een omwenteling in gang gezet.''

Stoelinga: ,,Als je terugkijkt is het haast ongelofelijk wat er in twee jaar tijd is gebeurd. Landelijk werd de situatie bekend als 'Leusdengate'. Grote kranten schreven erover: Vrij Nederland, Elsevier, Het Vrije Volk. We hebben er ook heel veel energie in gestoken. En we kregen de meeste informatie die we nodig hadden uit de ambtelijke organisatie, vaak tijdens heimelijke bijeenkomsten! Tegelijk werkte een zwager van me in die tijd op het gemeentehuis. Die durfde op zijn werk niet te vertellen dat hij familie van me was, bang voor maatregelen.''

,,Leusden '85 is in die tijd een instituut geworden. De belangrijkste voedingsbodem was de kloof die tussen het oude bestuur -met zijn dorpse manier van regeren- en de nieuwe burgers was ontstaan.''

AMERSFOORT 2014 Ben Stoelinga verliet in 1990 de partij. De liefde was er de oorzaak van dat hij verhuisde naar Amersfoort. En dat was niet verenigbaar met het raadlidmaatschap. Hij bleef wel actief in de lokale politiek. Zo was hij enige tijd wethouder voor de Burgerpartij Amersfoort. Toen die partij het toneel voor ruzies en persoonlijke vetes werd, richtte Stoelinga 'Amersfoort 2014' op. Sinds de gemeenteraadsverkiezingen van maart vorig jaar neemt de fractie drie zetels in beslag.

Stoelinga: ,,Lokale partijen zijn een groot goed. Lokale problemen moet je dichtbij de burger oplossen, waarbij besluitvorming niet wordt gehinderd door landelijke partijstandpunten. Je moet in gemeenteraden geen Den Haagje willen spelen. Ik vind ook dat gemeenten de kennis en kunde van burgers moeten benutten. Bestuurders gaan daar naar mijn mening nog steeds niet goed mee om.''

GEEN LOKALE PARTIJ Desondanks heeft Leusden al geruime tijd geen lokale partij meer. Leusden '85 -en de latere opvolger Leusden '90- is historisch gezien vooral een breekijzer gebleken. Toen die zijn werk had gedaan, kreeg de partij moeite om zich politiek-inhoudelijk te blijven profileren. Het verval kondigde zich al aan bij de verkiezingen van 1990 toen secretaris Louis van de Berkendreef na een interne richtingenstrijd zich met een coup de partij wilde toeëigenen. Kool en de zijnen richtten in allerijl Leusden '90 op. Dat hielp. Leusden '90 -met Stoelinga als lijsttrekker- slaagde er in de kiezer op de valreep ervan te overtuigen dat de nieuwe partij de ware hoeder van het electoraal erfgoed was. Leusden '90 behaalde weer drie zetels. In datzelfde jaar verliet Ben Stoelinga, die vooral de politiek leider van de partij was, Leusden en verhuisde naar Amersfoort, waar hij nog steeds actief is in de gemeenteraad.

In 2013, na 28 jaar, stierf de Leusdense lokale partij een roemloze dood.

Een jeugdige Ben Stoelinga legt in de Leusder Krant uit waarom een nieuwe partij in de gemeente keihard nodig was.
Cruciaal moment: Het verschijnen van een vernietigend rapport bezegelt het lot van het College.
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie