Deel van de voorpagina van de allereerste Leusder Krant (toen nog 'Krant zonder naam'.
Deel van de voorpagina van de allereerste Leusder Krant (toen nog 'Krant zonder naam'. Archief Leusder Krant

Krant zag de groeipijn van een jonge gemeente

16 januari 2019 om 20:00 lokaal 50 jaar Leusder Krant

LEUSDEN De Leusder Krant bestaat 50 jaar. Dat wil zeggen, bijna. Op donderdag 17 april 1969 verscheen de eerste editie van de 'Krant zonder naam'. Op de voorpagina konden inwoners van de jonge gemeente zich abonneren op de krant. Een terugblik.

Daan Bleuel

Via dezelfde bon konden ook suggesties voor een nieuwe naam worden gedaan. Dat werd, niet heel verrassend, Leusder Courant. Eén van de toenmalige wethouders -Gijs van Woudenberg- werd zelfs met een prijsje beloond als ‘bedenker’ van de naam. Onder invloed van de golf van taalvernieuwing die de vroege jaren zeventig ons land overspoelde, werd het toch wat archaïsche ‘Leusder Courant’ al snel veranderd in het meer modieuze ‘Leusder Krant’. Een naam die we een kleine vijftig jaar na dato -sinds augustus 1970- nog steeds in ere houden.

GOUDEN JUBILEUM Het gouden jubileum is aanleiding om het komende jaar regelmatig stil te staan bij de geschiedenis van de lokale journalistiek in Leusden (het voormalige Hamersveld en Leusbroek) en Achterveld (inclusief Stoutenburg). Er is veel gebeurd in die tijd. De rol van de krant en de manier waarop het nieuws werd gebracht, veranderde voortdurend.

Maar het is ook een gelegenheid om na te denken over de toekomst voor de Leusder Krant. Of voor de (serieuze) lokale pers in zijn algemeenheid. Terwijl breed de opvatting wordt gedeeld dat de lokale pers een belangrijke taak heeft als hoeder van de lokale democratie, nemen de mogelijkheden om die taak serieus op te vatten alleen maar af. En zonder journalisten die de ramen van het gemeentehuis af en toe eens flink tegen elkaar open zetten, speelt het politieke debat zich af in bedompte, stoffige vergaderzalen van het gemeentehuis, zonder dat de burger ook maar enig idee heeft wat zich daar afspeelt. Dat is slecht voor de burger die de politiek actief wil beïnvloeden. En slecht voor de politicus die naar de burger verantwoording wil afleggen over de wijze waarop hij met zijn verkiezingsmandaat is omgegaan. Het zal per saldo de afstand tussen kiezer en de lokale politiek vergroten en het draagvlak voor besluitvorming in de gemeenteraad verkleinen. Maar daarover later meer.

GESCHIEDENIS Het begin van de jaren zeventig is ook de tijd dat het Barneveldse bedrijf BDU (Barneveldse Drukkerij en Uitgeverij) aan een groeispurt begon die feitelijk nog steeds voortduurt. Dagblad de Barneveldse Krant (bijna 150 jaar oud) werd in die dagen slechts geflankeerd door de Stichtse Vallei (bestaat niet meer), de Woudenberger, de Scherpenzeelse Krant en de Stad Nijkerk. En de Leusder Krant. Met de overname van de Baarnsche Courant, begin vorig jaar, is de uitgeverij inmiddels (mede)eigenaar van een kleine 100 lokale kranten en daarmee -na de Persgroep- de tweede uitgever van lokale media in Nederland. De BDU dekt met haar huidige verspreidingsgebied grote delen van de provincie Gelderland af, het oostelijk deel van Utrecht, grote delen van Noord-Holland (met uitzondering van Amsterdam) en het noord-oostelijk deel van Zuid-Holland (met name het gebied rond Leiden en Gorinchem, Sliedrecht, Hardinxveld).

GROEI Leusden stond eind jaren zestig ook aan de vooravond van een periode van groei. Vooruitziende bestuurders voorzagen dat kleine dorpen onder de rook van de slapende reus Amersfoort gevaar liepen als de Keistad zich zou willen gaan ontplooien. En dus maakte ‘Leusden’ plannen voor zichzelf. Een goed getimede strategische zet, waar Hoogland en Hooglanderveen uiteindelijk de dupe van werden. Die werden door Amersfoort ingelijfd toen het Rijk de Keistad met een groeitaak opzadelde. De misschien wel meer voor de hand liggende optie om richting 'Leusden' uit te breiden was toe voor Amersfoort geen optie meer.

MODERNE STAD Leusden werd zelfs een tijdje officieel ‘groeikern’ en er werden plannen gesmeed om de dorpen te laten groeien tot een nieuwe, moderne stad met zo’n 60.000 inwoners (er werden in die dagen zelfs aantallen van 90.000 genoemd!) Het voormalige Hamersveld, dat toen niet veel meer was dan bebouwing langs de Hamersveldseweg en het wijkje achter De Til (de Ansfriduslaan en omliggende straten), werd het centrum van het nieuwe ‘Leusden’. In hoog tempo werden in de jaren ‘70 nieuwe wijken uit de grond gestampt. Leusden werd snel geliefd bij forensen die in de randstad werkten en ‘buiten’ wilden wonen. De ligging van Leusden was ideaal. Dichtbij grote steden als Utrecht en Amsterdam, dichtbij het vitale verkeersknooppunt ‘Hoevelaken’ en met de Gelderse Vallei en De Veluwe in de achtertuin. Er werd ook aantrekkelijk gebouwd, waardoor Leusden bevolkt werd door mensen uit alle windstreken. Wijken als De Wetering, Rossenberg en Groenhouten werden successievelijk gerealiseerd. Later gevolgd door de andere wijken, met de Eurowoningen als een even prestigieus als ambitieus voorbeeld van ‘eigentijds wonen’.

VOEDINGSBODEM De snelle groei vormde begin jaren zeventig een uitstekende voedingsbodem voor een nieuwe krant. De krant was een ideale informatiebron voor nieuwe inwoners. Het was -zeker in de begintijd- ook een bindmiddel, iets gemeenschappelijks voor de pioniers die Leusden tijdens de groeigolf tot een nieuwe samenleving moesten smeden. Het is dus niet zo gek dat de Leusder Krant snel groot werd met een betaalde oplage van wekelijks enkele duizenden exemplaren. Het ging zelfs zo goed dat de krant twee keer per week ging verschijnen (op dinsdag en donderdag). Dit in verband met het grote aanbod van advertenties in relatie tot de beschikbare perscapaciteit. Door het grote advertentie-aanbod bleef er domweg te weinig ruimte voor de redactie om haar taak naar behoren te vervullen. Dus werd ervoor gekozen twee edities per week te laten verschijnen. Toen nog op het in die dagen gangbare grote ‘broadsheet’-formaat (ook wel ‘dagbladformaat’ genoemd).

KEERPUNT Het keerpunt kwam ironisch genoeg op een moment dat de krant zich van de meest journalistieke kant liet zien. Het toenmalige college van burgemeester en wethouders, dat zich toegewijd zette aan de taak om de groei van Leusden in banen te leiden, begon tekenen van zelfoverschatting te vertonen. Er gebeurden steeds meer zaken die het daglicht maar moeizaam konden verdragen. Affaires regen zich aaneen. Bovendien gaf een eigengereide gemeentesecretaris leiding aan het ambtelijk apparaat op een manier die achteraf het beste als ‘verdeel en heers’ kan worden gekenschetst. Met een angstcultuur onder de ambtenaren tot gevolg. Dubieus declaratiegedrag was een andere smet op zijn blazoen en zou hem later fataal worden.

LEUSDEN ‘85 De krant speelde een belangrijke rol in het naar buiten brengen van misstanden op het gemeentehuis. De toenemende onvrede onder een groeiend deel van de bevolking resulteerde in de oprichting van een nieuwe partij, Leusden ‘85, dat geen middel onbenut liet om alles wat niet goed ging op straat te gooien. Ook stukken waar nadrukkelijk 'Geheim' op gestempeld stond bereikten met grote regelmaat de gretige redactie. De krant was niet te beroerd de -soms schokkende- bevindingen ruimhartig te publiceren. Het leidde er wél toe dat de krant in toenemende mate als maatje van de nieuwe partij werd gezien. En dat irriteerde de achterban van de twee traditionele bestuurspartijen CDA en VVD. Mede omdat de positie van ‘hun’ wethouders steeds meer kwam te wankelen. Die polarisatie onder de Leusdense bevolking en de frustratie onder een deel daarvan had niet alleen tot gevolg dat abonnees steeds vaker hun lidmaatschap van de krant opzegden, ook werd het kantoor van de redactie (destijds in winkelcentrum De Biezenkamp) besmeurd met verf en leuzen als ‘L’85 krant!’

BREEKIJZER De bestuurlijk bom barstte uiteindelijk in 1987. Het voltallige college van b&w vertrok. Burgemeester Rademaker ging vervroegd met pensioen, de wethouders Wagenaar, Ummels en Van Woudenberg traden af. De gemeentesecretaris (Reier van Gool) volgde in hun kielzog en werd oneervol ontslagen. Het was een unicum in bestuurlijk Nederland en tekenend voor de ernst van de situatie in het openbaar bestuur van Leusden. Mede daardoor stortte de landelijke publiciteit zich op de onverkwikkelijkheden in het gemeentehuis. Het leverde de Leusder Krant, die als breekijzer fungeerde om de bestuurders uit hun besmet geraakte posities te wrikken, niet de revenuen op waar het op hoopte. Het draagvlak onder abonnees nam verder af. Dat had zeker te maken met de nasleep van de affaire op het gemeentehuis. Maar de bevolking van Leusden bereikte inmiddels ook een kritische massa. Het gevoel te pionieren in een stad die op poten gezet moet worden, was bij de verder toenemende nieuwe aanwas minder urgent aanwezig. Leusden werd voor veel nieuwkomers een plek om te slapen, boodschappen te doen en in beperkte kring te recreëren. De betrokkenheid bij het wel en wee van de bevolking in bredere zin liep terug. Daar kwam bij dat de concurrentie Leusden als interessante nieuwsmarkt ontdekte. Dagblad de Amersfoortse Courant en de huis-aan-huisbladen Leusden Nu en De Handelspost eisten marktaandeel op. Ook dat ging ten koste van de monopoliepositie van de Leusder Krant.

KABELKRANT Het duurde niet lang; de krant verloor zijn status als abonnementskrant en verscheen niet langer twee keer per week. Dat besluit was deels van strategische aard, omdat halverwege de jaren tachtig de ‘kabelkrant’ als nieuw medium werd geïntroduceerd. De kabelkrant maakte het mogelijk 24 uur per dag, zeven dagen in de week lokaal nieuws te brengen. Een mooie aanvulling op het pakket lokaal nieuws dat de krant tot de komst van de kabelkrant twee keer per week bracht. En dus kon redelijkerwijs ook worden volstaan met één papieren krant per week. De kabelkrant had één groot nadeel; het was volstrekt onduidelijk hoe lang een berichtencyclus duurde. En de gebruiker moest maar afwachten of het bericht waar hij of zij op zat te wachten ook daadwerkelijk in de cyclus was opgenomen.

TABLOID In 1994 stapte de krant over op het zogeheten ‘tabloidformaat’. De BDU liep landelijk voorop in de voorkeur voor het kleine formaat, dat inmiddels in de gehele krantenwereld de norm is geworden. Later werd de krant ook nog eens geheel in kleur gedrukt. De kabelkrant verloor zijn positie aan ‘internet’. BDU heeft vanaf het begin de nieuwsvoorziening via het wereldwijde web serieus genomen. Hoewel het ook discussies opleverde over de vraag of ‘primeurs’ via het web aan de concurrentie moest worden weggegeven, zonder het eerst op papier in het eigen medium te publiceren.

TOEKOMST En daarmee stappen we haast onmerkbaar de huidige tijd binnen. Net voor de jaarwisseling werd bekend dat de grootste concurrent van de Leusder Krant, het door Wegener geïntroduceerde ‘Leusden Nu’, aan BDU werd verkocht. Dat betekent enerzijds een verschraling in termen van pluriformiteit. Anderzijds is het een realiteit die leert dat lokale advertentiemarkten in plaatsen als Leusden niet groot genoeg meer zijn om meer dan één huis-aan-huisblad te kunnen dragen. Het is een symptoom van een ontwikkeling die al langer gaande is. En het is een ontwikkeling die door zal blijven gaan. Dat roept de vraag op over de toekomst van de lokale nieuwsvoorziening (op papier, via internet of hoe dan ook). Daarover bij een volgende gelegenheid meer.

Reageren? E-mail: leusder.krant@bdu.nl of d.bleuel@bdu.nl

De Leusder Krant betaalde ook een prijs voor de berichtgeving over de bestuurlijke affaire.
Afbeelding
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie