'Wordt u niet verdrietig als u dit vertelt?'

LEUSDEN Soms zijn verhalen en herinneringen haast te verschrikkelijk om te vertellen. Ze kunnen echter zo belangrijk zijn dat ze wel verteld moeten worden, opdat niet vergeten zal worden wat ooit is gebeurd. Rachel Cohen de Lara zal, toen ze enige jaren geleden begon met haar jaarlijkse rondgang langs basisscholen in de omgeving, zeker nagedacht hebben over dit dilemma.

Hans Beijer

In hoeverre kun je een boodschap overbrengen aan leerlingen van groep 8 en tegelijk hen niet te zwaar belasten met gruwelijke details en heftige emoties? Op haar eigen, kenmerkende wijze slaagt Rachel daar ook bij groep 8 van basisschool St. Jozef in Achterveld weer in.

LEVENSVERHAAL In het Holocaust Museum in oprichting in Amsterdam zijn vier foto's uit vernietigingskamp Auschwitz op de expositie De Jodenvervolging in Nederland in foto's afgeplakt. Het leidde tot veel discussie. Eén van de redenen die het museum opgeeft om deze foto's niet te tonen, is dat ze, gezien het educatieve element van de tentoonstelling, misschien te gruwelijk zijn. De foto's die Rachel in de klas laat rondgaan tonen geen gruwelijke beelden, maar het levensverhaal dat ze erbij vertelt is aangrijpend.

JODENSTER Het verhaal van de Jodenster als symbool van discriminatie van joden, het verhaal ook van de struikelstenen voor het voormalige huis van de vader en moeder die ze nooit heeft mogen leren kennen, van de pleegouders die niet haar echte ouders bleken te zijn, van de broer die ze pas na de oorlog leerde kennen en die aanvoelde als een vreemde, van de onbewuste herinneringen aan de Hollandse Schouwburg die 60 jaar later op emotionele wijze naar boven kwamen.

Ook vertelt ze over het beeld van de omgebogen treinrails in doorgangskamp Westerbork, de plaats waar haar ouders per trein, zonder dat ze dat wisten, de laatste reis van hun leven aanvingen. De vraag is: hoe vertel je dergelijke heftige dingen aan kinderen van 11, 12 jaar?

OPEN SFEER De leerlingen zien een 76-jarige kwieke, nuchtere en opgeruimde vrouw die ondanks haar veelbewogen levensgeschiedenis niet in wrok omziet en zichzelf een bevoorrecht mens vindt. Ze laat zien dat er leven is na de oorlog. Maar misschien wel het belangrijkste is dat Rachel probeert aan te sluiten bij hun leefwereld. Ze vertelt niet alleen spannende verhalen, maar probeert ook grotere thema's als oorlog, vrede, uitsluiting en vooroordelen te vertalen naar het schoolplein, de klas of het sportveld. Ook verstaat Rachel de kunst om een heel open sfeer te creëren: ze blijft nooit te lang bij hetzelfde stilstaan, ze maakt het nooit te ernstig of emotioneel en er is geregeld iets van zelfspot of luchtigheid in haar woorden te horen. Het resultaat is dat de kinderen niet overstuur of opgesloten raken door te heftige emoties, maar juist ontspannen en spontaan reageren met hun vragen en eigen verhalen.

HOOPVOL Rachel stelt dat het heel bijzonder en prachtig is dat wij in zo'n vrij en vredig land als Nederland leven. ,,Op 4 en 5 mei staan wij hier allemaal bij stil. Maar als het leven van alledag op 6 mei weer verdergaat, juist dan moeten we hard blijven werken aan respect en vrede tussen mensen en landen." Wat dat betreft geven de leerlingen goede hoop, want alles begint immers bij invoelingsvermogen en respect voor wat de ander raakt. En juist daarvan geven zij spontaan blijk. ,,Wordt u niet verdrietig als u dit verhaal vertelt?" en: ,,Ik durf niet met opa en oma over de oorlog te praten, want ik wil ze geen pijn doen".