Live-muziek was pijler onder jongerenwerk

LEUSDEN De Leusder Krant bestaat 50 jaar. In een serie artikelen blikken we terug op de achter ons liggende decennia. Maar we willen ook vooruit kijken. Vandaag (en over 14 dagen) staat de schijnwerper op het jeugd- en jongerenwerk, dat zich sinds 1980 sterk ontwikkelde.

Daan Bleuel

Ik heb eigenlijk geen idee hoe het nu gaat met 'Fort nulnogwat'. Ik ben er al een paar jaar niet meer geweest.'' Aan het woord is Frits Ringers (66). We spreken elkaar op het zonnige dakterras van zijn appartement aan het Maximaplein in Leusden-Zuid. Het klinkt een beetje verbitterd. En dat is vanuit zijn standpunt ook wel te begrijpen.

KONINGINNE-OFFER Zo’n vier jaar geleden vertrok de directeur van het toenmalige jeugd- en jongerenwerk in Leusden op eigen verzoek. ,,We kregen serieuze bezuinigingen voor onze kiezen. Dus stelde ik voor mijn functie op te heffen en adviseerde die middelen te gebruiken om jongerenwerkers mee te bekostigen.’’ Een koninginne-offer om het schaakspel te kunnen winnen, als het ware.

Het plan van Ringers werd overgenomen, maar leidde meteen tot een breuk met de achterban. ,,Ik werd tijdens één van de laatste keren dat ik in De IJsbreker was genegeerd of met scheve ogen aangekeken. Daar snapte ik aanvankelijk niets van’’, aldus Ringers die lange tijd door betaalde krachten en vrijwilligers op handen werd gedragen.

Foto: Frits Ringers (rechts) neemt de voorzittershamer over van Ed ten Voorde. (Commentaar Ringers nu: 'I was so much older than, I'm younger than that now')

TROPENJAREN Later viel het kwartje; de gemeente en het bestuur van het jeugd- en jongerenwerk waren aan het dimdammen over de bekostiging van de afvloeiingsregeling van Ringers. Die werd uiteindelijk in ieder geval ten dele betaald uit de reserves van het jeugd- en jongerenwerk. ,,En dat begreep niet iedereen’’, verzucht Ringers. ,,Dat werd mij kwalijk genomen. Terwijl ik daar helemaal niet over ging! Alsof ik met mijn vertrek persoonlijk het lot van De IJsbreker bezegelde. Maar denk nou niet dat ik met een goudgerande regeling ben vertrokken. Het was mijn eigen keuze om weg te gaan en eerlijk gezegd was ik daar -na lange tropenjaren- ook best aan toe. Ik ging er financieel ook behoorlijk op achteruit, maar nogmaals dat was mijn eigen keuze.’’

Staatssecretaris Jetta Klijnsma wreef ongewild extra zout in de wonde door kort na het bezegelen van de vertrekregeling de pensioengerechtigde leeftijd op te trekken naar 66 jaar en vier maanden. ,,Die vier maanden moet ik nu zelf zien te overbruggen.’’ Overigens beklaagt Ringers zich daar niet over. Het doet hem meer pijn om te zien dat het eens zo bloeiende jeugd- en jongerenwerk in Leusden een lastige tijd doormaakt.

FUSIE Een ontwikkeling die Ringers in functie al wel zag aankomen. ,,Sinds 2010 kregen we elk jaar met de kaasschaaf te maken. Steeds ging er iets van het subsidiebudget af. Die jaren wilden we vooral de schade zo beperkt mogelijk houden.’’ Aan het eind van de regeerperiode van wethouder Tijs Rolle verslechterden de vooruitzichten echter aanzienlijk. Ringers: ,,Rolle wilde dat het ‘welzijnsgerelateerde’ jeugd- en jongerenwerk zou fuseren met het reguliere welzijnswerk (toen opererend onder de naam 'Welzijn Leusden' en ‘Larikslaan 2’). Dat vonden wij om verschillende redenen geen goed idee. Wij kennen de jongeren, hebben de faciliteiten om ze op te vangen en -niet onbelangrijk- zijn ook buiten kantooruren (soms 24/7) beschikbaar voor ze.’’

Ringers: ,,Wij voorzagen dat de jongeren daar in een ambtelijke omgeving terecht zouden komen. Daar verzetten we ons tegen. Wij hebben de afgelopen tientallen jaren een sterk jeugd- en jongerenwerk opgebouwd. Het college zette echter door. Het gevolg was wel dat we belangrijke subsidiestromen misliepen. Vandaar ook mijn voorstel om de directeursfunctie op te heffen.’’

ONDERZOEKEN Het was daarna -ook voor de gemeente- zoeken hoe het verder zou moeten met De IJsbreker. Ringers: ,,Er zijn in die periode ook de nodige onderzoeken gedaan door externe deskundigen. Eén ervan vond ik wel interessant. Hoewel ik dat rapport niet op alle punten even degelijk vond, zag ik wel iets in de visie die daarin ontvouwd werd. Het ging om een plan om rond De IJsbreker, in combinatie met de schaatsbaan die daar ligt, een plek te creëren die commercieel zou kunnen worden geëxploiteerd. Met recreatieve- en horeca-voorzieningen. Alleen zou dat wel opnieuw pionieren worden. Daar voelde ik me persoonlijk niet meer de juiste man voor. Ook dat speelde mee in mijn voorstel om ermee te stoppen.’’

DUBBELROL Ringers hekelt in dit verband het opereren van de gemeente die volgens hem vaak ‘een rare dubbelrol’ speelde. ,,Aan de ene kant stimuleerde de gemeente ons om meer en meer onze eigen broek op te houden. Dat lukte ons overigens ook nog heel aardig. Maar vervolgens kregen we een andere gemeentelijke afdeling over ons heen met officiële waarschuwingen als we activiteiten faciliteerden die de reguliere horeca ‘concurrerend’ vond.’’

Ringers: ,,Ik ben ervan overtuigd dat we geen concurrent voor de Leusdense horeca waren. Wij boden onderdak aan mensen die voor het vieren van hun feestjes ook op zoek waren naar een goed geoutilleerde ruimte waar een band kon optreden en die voldoende mensen kon herbergen. Die mensen zouden elders in Leusden niet terecht kunnen.’’

Jongeren die achter de bar stonden, vonden dat ze voor hun inspanningen ook wel met heel veel bier beloond mochten worden

'AANTREKKELIJKE WOONPLAATS' Frits Ringers is al heel lang aan het Leusdense jeugd- en jongerenwerk verbonden. Hij werkte eerst in een buurthuis in de Amersfoortse wijk Kruiskamp, voor hij in Harderwijk een soortgelijke baan vond. Intussen verhuisde Ringers in 1975 naar Leusden: ,,Leusden was een aantrekkelijke woonplaats, waar je ook nog aan betaalbare huizen kon komen.’’ Zijn binding met wat er in Leusden verder gebeurde was echter nog gering. ,,Mijn toenmalige echtgenote kende Leusden al wel. Zij was van katholieke huize en in de regio was De Til een begrip!’’

Pas met de komst van een pleegdochter, die haar vertier wél in Leusden ging zoeken, veranderde dat. Begin jaren ‘80 -Leusden groeide als kool en daarmee kwamen niet alleen confessionele gezinnen binnen de gemeentegrenzen- werd in de gemeente een levendig debat gevoerd over de wenselijkheid van niet-kerkelijk, openbaar jongerenwerk. ,,Dick Smit, een onbekende jongeman van 19, gooide met een groot interview in de Leusder Krant de knuppel in het hoenderhok met zijn pleidooi voor meer vertier voor jongeren’’, herinnert Ringers zich.

DE TIL Leusden kende tot dan toe vooral het aan de katholieke kerk gelieerde jeugdwerk in De Til (onder de bezielende leiding van de iconische Gradus van den Hengel). Dat kon de groei van Leusden echter ook nauwelijks bijbenen. Daarnaast was er een groep protestantse jongeren die in het Claeverenblad samenkwam. Later werd dat Het Jeugdhonk (dat inmiddels niet meer bestaat) aan de Hamersveldseweg. Het Jeugdhonk was verbonden aan de Marcuskerk.

In Leusden-Zuid verenigde de jeugd zich in JUID (Jongeren uit Zuid) met het inmiddels gesloopte 'Woelige Hoek' als thuisbasis.

In de politiek groeide de wens voor jeugd- en jongerenwerk dat op openbare, niet-confessionele uitgangspunten was gebaseerd. Een leegstaande boerderij aan de Zwarteweg, ongeveer op de plek waar software-ontwikkelaar Afas nu aan het bouwen is, ging als jongerencentrum fungeren. Ed ten Voorde werd vanuit de gemeenteraad naar voren geschoven om de opvang van de jeugd in ‘De Geut’ in goede banen te leiden.

Foto: Centerfold was de belangrijkste act op het eerste Puddingpop-festival.

ANARCHIE Eind 1983 maakte de Leusder Krant bekend dat Frits Ringers Ed ten Voorde ging opvolgen als voorzitter van het bestuur: ,,Ed had politieke ambities, maar vond het jeugd- en jongerenwerk niet helemaal zijn ding’’, herinnert Ringers zich. ,,Ik vond het wél leuk. In mijn werk in Harderwijk was ik vooral beleidsmatig bezig. Hier kon ik ook in de uitvoering iets betekenen. Dat vulde elkaar ook lekker aan'', aldus Ringers.

De opvang van de jeugd in De Geut ontwikkelde zich met horten en stoten. Ringers: ,,Het was natuurlijk een oude boerderij. Aanvankelijk stortte een groep mensen zich enthousiast op de klus om De Geut geschikt te maken als jongerencentrum. Maar het leidde ook tot anarchie. Jongeren die achter de bar stonden, vonden dat ze voor hun inspanningen ook wel met heel veel bier beloond mochten worden. Dat soort dingen.’’

Ringers: ,,De Geut trok ook probleemjongeren aan, hoewel iedereen ontkende dat die hier in Leusden waren. Daardoor was er ook regelmatig heibel.’’ De situatie leidde tot de conclusie dat Leusden ‘iets fatsoenlijks’ zou moeten hebben. ,,De Geut was uiteindelijk een oude boerderij. Met allemaal hoekjes en gaatjes, waardoor de leiding nooit helemaal het overzicht had over wat er gebeurde. Dus werd er volop geblowd en gedeald. Bovendien was het oude troep. Het gebeurde dat er jongeren binnenkwamen, naar de stoppenkast liepen, een ruk aan de bedrading gaven waardoor het in het hele centrum stikdonker was. Een back-up systeem was er niet, waardoor het echt een onveilige toestand was.’’

STRUCTUUR CREËREN Ringers -die in het bestuur onder meer werd ondersteund door de eerder genoemde Dick Smit, probeerde er het beste van te maken. ,,Ik vond het belangrijk om structuur en samenhang te creëren. Dat deed ik onder meer door een kaderweekend in te voeren. Gewoon met vrijwilligers een weekeinde de hei op om na te denken over ons werk, maar ook om een wij-gevoel te stimuleren. Het werd een groot succes. Het kaderweekeinde is ook altijd vaste prik op de agenda gebleven.’’

LIVE MUZIEK Tegelijkertijd werd De Geut ook een belangrijk podium voor live muziek. Ringers: ,,In de regio waren niet zoveel mogelijkheden om op te treden. Amersfoort had op dat moment ook niet veel te bieden. Het werd voor ons ook een verdienmodel; met de omzet konden we de kosten van het jongerencentrum voor een belangrijk deel dekken. De subsidie gebruikten we daardoor uitsluitend voor het échte jongerenwerk.’’

De Geut trok ook probleemjongeren aan, hoewel iedereen ontkende dat die hier in Leusden waren De ontwikkeling van het jongerencentrum als poppodium - eerst in De Geut, later in De IJsbreker- werd een belangrijke pijler onder het Leusdense jeugd- en jongerenwerk. ,,Het bracht niet alleen geld in het laatje, het bood de jongeren ook kansen om ervaringen op te doen. Ervaring met de horeca, maar ook met het organiseren en opbouwen van de infrastructuur voor grote evenementen als Puddingpop en Leusden Jazz. Het is bijvoorbeeld een hele uitdaging om 1.500 man snel te bedienen. En het publiek van Leusden Jazz is weer heel wat anders. Moet je toch mee om leren gaan.’’

,,Maar er zijn ook heel wat jongeren die veel ervaring met de techniek -geluid, licht en dergelijke- hebben opgedaan. Er zijn er heel wat die daar later hun beroep van hebben gemaakt.’’

MOLOTOV-COCKTAILS Terwijl de discussie over een nieuw jongerencentrum trager verliep dan Ringers graag gezien had, begon De Geut meer en meer in verval te raken. ,,Iedereen wachtte op de komst van De IJsbreker. In De Geut werd geen dubbeltje meer geïnvesteerd. Dus werd het doelwit van vandalen die ruiten ingooiden en zo. Toen er op een avond twee molotov-cocktails naar binnen werden gegooid, waren we er wel een beetje klaar mee. Daarmee werd het jeugd- en jongerenwerk op de spaarbrander gezet, in afwachting van betere tijden in een gloednieuwe accommodatie bij het Burgemeester Buiningpark.

LICHTERLAAIE Het definitieve einde van De Geut kwam in juni 1992. Terwijl er in de politiek nog druk werd gedelibereerd over wat er met het pand moest gebeuren, stond het gebouw ineens in lichterlaaie. Daarna restte alleen nog de slopershamer. Over de achtergronden bij de brand doet Ringers wat geheimzinnig. Met een knipoog zegt hij: ,,Laat ik het zo formuleren; die brand kwam alle betrokken partijen héél goed uit.’’

Woensdag 14 augustus verschijnt deel 2 over het jeugd- en jongerenwerk in Leusden