Freelance-journalist Frits van Breda legt pen neer

LEUSDEN De Leusder krant bestaat 50 jaar. In een serie artikelen blikken we terug op de achter ons liggende decennia. Maar we willen ook vooruit kijken. Vandaag staat (politiek) verslaggever Frits van Breda centraal. Van Breda stopte onlangs met zijn journalistieke werk.

Daan Bleuel

Het is op zichzelf niet zo vreemd als een freelance-verslaggever op 77-jarige leeftijd laat weten dat het mooi geweest is. Toch verraste het mailtje van Frits van Breda me wel. Half juli, vanaf zijn vakantiebestemming in Spanje, liet hij me plotseling weten dat hij het welletjes vond. ,,Het kost me meer moeite dan vroeger’’, zei hij er onder meer over in een persoonlijk gesprek. ,,En ik wil voorkomen dat iemand tegen me moet gaan zeggen dat ik er beter mee kan stoppen. Dan hou ik de eer liever aan mezelf.’’

Een mix van persoonlijke en zakelijke redenen brachten hem uiteindelijk tot het besluit. Al wil hij daar in de openbaarheid niet al teveel over kwijt. ,,Ik wil geen mensen beschadigen of kwetsen.’’ Maar het is duidelijk dat veranderingen in het journalistieke werk daar ook mee te maken hebben. Zo werd de eindredactie van de krant de laatste jaren vanuit Barneveld gevoerd en droegen meerdere redacteuren successievelijk de verantwoordelijkheid voor de krant. ,,Soms mensen die ik zelf persoonlijk nooit ontmoette’’, voegt Van Breda daar aan toe. ,,En ik heb daar wel begrip voor. Zo gaat dat nou eenmaal. Maar ik miste dat persoonlijke contact wel. Contact met mensen die ik ken, mensen die op hun beurt Leusden goed kennen.’’

LANGE VERGADERINGEN Ook het lokale bestuur veranderde. Veranderingen die Frits van Breda, als politiek verslaggever van de krant, ook niet altijd aanstonden. ,,De vergaderingen duren bijvoorbeeld tegenwoordig vaak érg lang. Regelmatig tot na twaalven. Is dat nou nodig in een dorp als Leusden, vraag ik me dan af? Sinds enige tijd beginnen de vergaderingen met het agendapunt ‘Actualiteiten’. Bedoeld om snel in te spelen op actuele zaken. Maar een wethouder kan vaak helemaal niet meteen reageren op de vragen die gesteld worden. Erg effectief vind ik het niet. Daar komt bij dat op de publieke tribune vaak mensen zitten die voor een bepaald onderwerp komen. Die moeten dan lang wachten voor hun zaak aan de orde komt. Al moet ik daarbij ook zeggen dat die agendapunten wel met voorrang werden behandeld.’’

Van Breda: ,,Wat me ook nog steeds verbaast is dat er in de raadsvergaderingen aan relatief kleine onderwerpen veel woorden vuil worden gemaakt. Al snap ik natuurlijk ook wel weer dat over een blowverbod iedereen een mening heeft en die graag wil ventileren.’’

Aan relatief kleine onderwerpen worden veel woorden vuil gemaaktONDERWIJS ,,De sfeer in de politiek is veranderd, de laatste jaren’’, vindt Frits. Hij weet waarover hij praat, want in de jaren zeventig, tachtig van de vorige eeuw bezocht hij ook al voor de krant het gemeentehuis. Toen nog als één van de verslaggevers. De eindredacteuren namen destijds ook een deel van de berichtgeving voor hun rekening. ,,Er was geen vergadering waar we niet bij waren’’, weet Van Breda. ,,Ik nam zelf de raadscommissie ‘Onderwijs’ voor mijn rekening. Omdat ik in die tijd ook de vergaderingen van de Medezeggenschapsraad van de koepel van openbaar onderwijs volgde, wist ik zo’n beetje alles wat er lokaal over onderwijs te weten viel.’’

Van Breda debuteerde als verslaggever op verzoek van de redactie van de krant. ,,Iemand van de redactie - ik weet niet meer wie het was - stond bij me op de stoep. Ze zochten verslaggevers om de politiek te verslaan. Of dat niet iets voor mij was?’’ Van Breda was inmiddels bij de redactie bekend omdat hij de nodige kopij aanleverde voor Scouting, waarin hij destijds regionaal een prominente rol speelde. Van Breda: ,,Gradus van den Hengel, dé Gradus van den Hengel die onder meer de stuwende kracht achter het jeugdwerk in De Til was, maakte destijds politieke verslagen voor de krant. Maar de redactie was niet erg tevreden over zijn werk. En zo zat ik op een avond op de publieke tribune een proefverslag te maken. Gradus zat op de perstribune zijn werk te doen. We leverden beide onze verslagen in. Wat er vervolgens gebeurde weet ik niet, maar ik kreeg het verzoek om in het vervolg voor de krant naar het gemeentehuis te gaan.’’

UTRECHTSE VOLKSWIJK Frits van Breda werd in 1942 geboren in Zeist , maar groeide op in een Utrechtse volkswijk tegen de binnenstad aan. ,,Ik ben tweetalig opgevoed; ik spreek algemeen beschaafd Nederlands en plát Utrègts’’, zegt hij met een knipoog. ,,Cabaretier Herman van Veen groeide in dezelfde buurt op’’, laat hij daarop volgen. ,,Er was maar één auto in de straat en die was van een taxi-chauffeur’’, weet hij zich te herinneren. ,,We haalden er veel kattenkwaad uit.’’

Maar de jonge Van Breda bleek veel in zijn mars te hebben. ,,Ik was het knapste jongetje van de klas. En dus mocht ik mét een beurs naar het Lyceum. Dat was voor mensen in de buurt waar ik opgroeide toen nog héél bijzonder.’’ Terwijl het gezin verhuisde naar De Bilt, fietste Frits dagelijks naar Utrecht en terug om de HBS te voltooien. Toen het HBS B-diploma binnen was, dacht Van Breda naar sociale academie ‘De Horst’ in Driebergen te gaan. ,,Ik was al vanaf mijn zevende lid van scouting, dat vond ik leuk, dus ik dacht ‘sociaal werk is wel iets voor mij’.’’

TE JONG Zover zou het echter niet komen. Omdat de selectiecommissie hem nog te jong vond voor een vervolgopleiding aan de sociale academie, besloot hij als 17-jarige een time-out in te lassen. Die gebruikte hij voor een opleiding tot chemisch analist. Na de militaire dienst, die Van Breda deels in Duitsland vervulde, trad hij in dienst bij de Amersfoortse lak- en verffabriek ‘Juweline’. ,,Maar omdat ik werk vond in Amersfoort, was het wenselijk wat meer in de buurt te gaan wonen.’’

Min of meer toevallig hoorde het stel van bouwplannen in het toenmalige Hamersveld (het huidige Leusden-Centrum). ,,Mijn vrouw Trudy hoorde op haar werk dat Leusden plannen had om aan de Asschatterweg woningen te bouwen. Ik heb toen, zonder al te hoge verwachtingen vooraf, een informatie-bijeenkomst bijgewoond. Voor we er erg in hadden, mochten we op tekening een woning uitkiezen.’’ Van Breda voegt daaraan toe dat één en ander alleen kon dankzij de steun van zijn toenmalige werkgever. ,,Die heeft ons het geld voorgeschoten dat nodig was om dat eerste huis te kopen.’’ En zo kwam het echtpaar Van Breda in 1967 naar Leusden, nét voordat de nieuwe gemeente Leusden ontstond en ging groeien en nét voordat de Leusder Krant begon te verschijnen.

'FANTASTISCHE TIJDEN' Van Breda: ,,Ik raakte al vrij snel betrokken bij de Leusder Krant. Ik kon mijn onderwerpen zelf uitkiezen. Dan ging ik ‘s morgens voor werktijd naar de redactie waar de agenda lag. En dan zei ik dit en dit en dit wil ik wel doen. En dan ging ik naar de jaarvergadering van de Oranjevereniging in ‘t Ros Beyaert of naar die van de speeltuinvereniging. Tijdens raadsvergadering stonden de sigaren en sigaretten op tafel. En er werd ook wel een borreltje geschonken. Fantastische tijden!’’ Van Breda haalt glimlachend een anekdote op: ,,Er zaten in die tijd ook boeren in de raad. Logisch; Leusden was van oorsprong een agrarische gemeente. Ik herinner me er één -zijn naam weet ik niet meer- die de hele avond niets zei, maar alleen aan zijn sigaar zat te trekken. Voor hem was het hoogtepunt van de avond als de burgemeester vroeg of er nog iets voor de rondvraag was. De man zei alleen maar: ‘Nee, dankuwel meneer de burgemeester’.’’

,,Ik deed toen ook wel boerenonderwerpen voor de krant’’, gaat Van Breda verder. ,,Koeien die 100.000 liter melk hadden gegeven; dat soort dingen. Op een gegeven moment wilde de redactie aandacht besteden aan boerderij ‘Roozendaal’ aan de Hamersveldseweg. Het vermoeden bestond dat dat een hele oude boerderij was. Maar de eigenaar, ene Van den Hengel, wilde niet, zei de redactie. Of ik het eens wilde proberen. Ik zat er een beetje mee in mijn maag en besprak het in café De Swartesteegh met kastelein Ab van Maanen. Die kon zich niet voorstellen dat Van den Hengel moeilijk benaderbaar zou zijn. ‘Je moet een beetje gewoon praten en zeggen dat je een borreltje komt drinken’, was zijn tip. Ik heb Van den Hengel toen gebeld en in eerste instantie was het weer ‘daar heb ik geen belangstelling voor’. Maar de man praatte een beetje met een Utrechts accent en toen heb ik hem in plat Utrechts gezegd dat Van Maanen mij zei dat ik een borreltje moest gaan drinken. ‘Oh. Dan ken jie wel kommen’, zei hij. Het werd een prachtig verhaal!’’

'Je zit wel met een journalist te praten', sprak ze haar man bestraffend toe DOKTER LANTINK Een ander hoogtepunt noemt Van Breda het jubileum-interview met dokter Lantink. Die was 25 jaar huisarts in Leusden, maar had ook niet veel zin in een interview. ‘Ik mag toch niet over mijn patiënten praten, dat is beroepsgeheim’, zei hij. Ik heb toen gepost bij de praktijk om hem toch een keer te spreken en een afspraak te maken. Je kan zo’n jubileum toch niet zomaar voorbij laten gaan? Bovendien wist ik dat patiënten bezig waren in het geheim een feest voor te bereiden. Enfin, het gesprek kwam er en het werd zó gezellig dat zijn vrouw mij weg moest sturen. ‘Je zit wel met een journalist te praten’, sprak ze haar man bestraffend en een tikje bezorgd toe. Het leuke van dat verhaal is dat het artikel -ingelijst en wel- nu nog in de praktijk aan de Tolgaarde in De Biezenkamp hangt!’’

Halverwege de jaren tachtig legde Frits voor het eerst zijn pen neer. ,,Ik vond het ontzettend leuk om te doen, maar mijn werk eiste me op.’’ Van Breda was adjunct-directeur bij Profiltra, een internationaal opererende handelsonderneming die onder meer pigmenten voor de verfindustrie verhandelde. ,,Ik was onder meer betrokken bij het opzetten van een kantoor in China.’’ Toch kroop het bloed ook hier waar het niet gaan kon. ,,Ik ontmoette op een gegeven moment Janus Visser, de fotograaf van de krant. Die tipte mij dat er freelancers gezocht werden. ‘Wil jij niet weer gaan schrijven? Er zijn nu nauwelijks nog Leusdenaren bij de krant betrokken’, zei hij. Ik trok de stoute schoenen aan en solliciteerde, maar werd aanvankelijk afgewezen. Toen ik dat aan Janus vertelde, veranderde dat snel. Ik kreeg excuses en het verzoek alsnog aan de slag te gaan voor de krant. Ze wisten niet dat ik al zoveel ervaring had...’’

WENNEN Het was wel weer wennen: ,,Ik moest ineens op maat gaan schrijven; tot op de letter nauwkeurig. Bovendien was ik helemaal uit het netwerk verdwenen. Ik kende niemand meer. Mijn eerste verhaal ging over het startsein voor de ontwikkeling van de natuur in De Schammer. Ik kende er niemand en voelde me doodongelukkig! Gelukkig was Evelien Blom er ook. Die heeft me toen geholpen.’’

Als ik vraag wat hij het meest gaat missen, zegt hij zonder aarzeling ‘het contact met de mensen’. ,,Ik heb het werk fantastisch gevonden. Het leukste misschien wel de serie ‘Achter de schermen’, waarbij ik verhalen maakte over de grotere bedrijven op de bedrijventerreinen. Bij Afas bijvoorbeeld had ik een heel leuk gesprek met Piet Mars. Of bij Pon. Moest ik ook het nodige voor doen om binnen te komen. Omdat ik zelf ook uit het bedrijfsleven kom, was er vaak gauw een klik. Bij de inmiddels traditionele ondernemersborrel op vrijdag kreeg ik al te horen ‘je blijft toch wel komen, hè Frits? Je hoort er gewoon bij’. Ik heb alleen niets meer te bieden. Een stukkie in de krant kan ik nu niet meer beloven.’’

De gemeenteraad neemt donderdag 26 september afscheid van Frits van Breda als raadsverslaggever.