'Lokale journalistiek moet verbinden'

LEUSDEN De Leusder Krant bestaat 50 jaar. Maar hoe zien de komende halve eeuw van de lokale nieuwsvoorziening eruit? Verdwijnt de krant? Wordt alles 'digitaal'? Dit soort vragen komen aan de orde in het Mediadebat dat maandag 18 november gehouden wordt.

Daan Bleuel

Het zijn roerige tijden in de wereld van de media. Met name de laatste jaren worden de veranderingen die kort na de komst van internet al langer werden voorspeld, in hoog tempo realiteit. Oude verdienmodellen nemen in betekenis af. Abonnementen op papieren kranten lopen gestaag terug. Adverteerders vinden zonder hulp van de traditionele uitgevers nieuwe -vaak digitale- wegen naar hun klanten. Televisiekijkers nemen in toenemende mate hun toevlucht tot apps, waarmee ze op zelfgekozen momenten naar zelfgekozen programma’s kunnen kijken. Van de NPO, de commerciële zenders of buitenlandse aanbieders als Netflix. Podcasts (bijvoorbeeld opgenomen radioprogramma’ s of onderdelen daarvan) winnen snel aan populariteit.

(Ontvang relevant lokaal nieuws bijvoorbeeld direct op je Facebooktijdlijn).

VERSCHRALING De veranderingen gaan ook niet voorbij aan de lokale journalistiek. Titels verdwijnen, adverteerders vinden nieuwe kanalen om een groot publiek te bereiken. Het verspreiden van de papieren krant is in toenemende mate moeilijk te organiseren. Problemen die de afgelopen jaren ook hebben geleid tot bezuinigingen op journalistieke inzet. De verschraling gaat al zover dat in sommige plaatsen geen lokaal nieuws- of huis-aan-huisblad meer verschijnt. In andere plaatsen zijn journalisten nauwelijks nog in staat hun werk naar behoren te doen.

Is er aanleiding voor pessimisme en zwartkijkerij? Leidt de trend die zich aftekent onherroepelijk tot het verdwijnen van de lokale journalistiek op termijn? Of biedt het digitale tijdperk ook traditionele uitgevers juist ongekende kansen, als de sector erin slaagt zich te vernieuwen? Vernieuwingen die eraan kunnen bijdragen dat de journalisten misschien wel beter dan ooit hun belangrijke boodschap bij de nieuwsconsument kan brengen? Loopt het goed functioneren van de lokale democratie gevaar als de lokale pers zijn rol niet meer speelt? En is de lokale journalistiek zo essentieel voor een gezonde samenleving als water uit de kraan en elektriciteit uit het stopcontact? Een nutsvoorziening dus?

DEBATAVOND Om een antwoord te zoeken op deze vragen in de Leusdense situatie, organiseert de 50-jarige Leusder Krant, samen met even oude gemeente Leusden een debatavond op maandag 18 november om 20.00 uur in het Leusdense gemeentehuis. Centrale vraag zal zijn: ‘Is er toekomst voor de lokale journalistiek (in Leusden)?’

GROOT BEREIK ,,Is er toekomst voor de lokale journalistiek?" Heiko Imelman, sinds begin 2019 als directeur-uitgever verantwoordelijk voor het krantenportfolio van BDU Media, aarzelt geen moment als hij de existentiële vraag beantwoordt. ,,Jazeker!! En ik zeg dat ook niet zomaar’’, gaat Imelman verder. ,,Als je kijkt naar de uitkomsten van de tweejaarlijkse NOM-onderzoeken (NOM is de stichting Nationaal Onderzoek Multimedia die onder meer het bereik van huis-aan-huisbladen meet), dan bereiken we wekelijks meer dan 50% van de Nederlanders (13+). Geen enkel ander kanaal kan dat zeggen! ‘t Is een beetje wrang om te constateren, maar onze organisatie merkt wekelijks aan den lijve hoezeer onze lezers hechten aan de krant. Met name door de bezorgklachten. Dat mensen laten weten dat ze de krant missen, zegt ook iets over de betrokkenheid bij het product.’’

(Het hoofdkantoor van BDU Media op het Barneveldse bedrijventerrein De Valk).

,,De vraag ‘hoe die toekomst eruit ziet’ is een stuk moeilijker te beantwoorden’’, gaat Imelman verder. ,,Ik zie wel een nieuwe rol voor de journalistiek die veel meer dan nu is gericht op het verbinden van groepen in de samenleving. Neem nou de politiek. Al jaren wordt er -en lang niet alleen op landelijk niveau- geklaagd over de kloof tussen het bestuur en de kiezer. Ik denk dat de lokale journalistiek veel kan betekenen om die kloof te verkleinen. Wij zijn bij uitstek in staat om de gebruikers van onze nieuwskanalen te vertellen wat er in de politiek gebeurt. En dankzij onze onafhankelijke positie op een geloofwaardige wijze. Die rol zouden we weer intensiever moeten gaan spelen’’, denkt Imelman.

BRUG MET DE BURGER Hij wijst op de pogingen die gemeentebesturen in het werk stellen om zelf die brug met de burger te slaan. ,,Er staat niet zelden een heel leger aan voorlichters en communicatie-strategen klaar om de boodschap te brengen. Maar dat is vaak een ronkende boodschap van zichzelf bombastisch op de borst rammende politici. Daar kijkt de burger doorheen. De burger is helemaal niet geïnteresseerd in de wethouder als persoon. Wél in zijn of haar boodschap. Wat dat betreft kan de politiek ook meer en beter gebruik maken van de potentie die de lokale journalistiek heeft in de band met de lezers. Een afgewogen verhaal, op basis van hoor en wederhoor en door een onafhankelijk journalist opgetekend is geloofwaardiger en landt beter bij de lezer.’’

Imelman: ,,Maar daar zou het niet bij moeten blijven. De journalistiek zou beter dan nu het geval is zicht moeten willen krijgen wat er onder de bevolking leeft. Door peilingen te houden, enquêtes uit te schrijven, door fora te openen, reacties los te maken bij artikelen. De ouderwetse ingezonden brief hoort daar natuurlijk ook nog steeds bij. Daarin moeten wij als bedrijf ook moderniseren. Maar met die feedback kunnen we gemeentebesturen ook bouwstenen aanreiken voor goed beleid met maatschappelijk draagvlak.’’

Cijfers leveren mogelijkheden voor redacties om relevanter te worden voor hun doelgroepenGEZAGSGETROUW Heiko Imelman ziet dat de consumenten van nieuws zich de afgelopen tientallen jaren sterk ontwikkelden. ,,De generatie van mijn ouders, zeg de babyboomers van net na de oorlog, waren nog erg gezagsgetrouw. Je hoorde bij een maatschappelijke zuil en je las de krant die die zuil vertegenwoordigde. De krant (en de radio- en televisiezenders die daarbij hoorden) vertelden je hoe je de ontwikkelingen in de wereld moest duiden. En dat werd bijna klakkeloos geaccepteerd. Latere generaties zijn steeds mondiger geworden’’, vindt Imelman. ,,Eerst werden er voorzichtig vragen gesteld. Maar de huidige generatie neemt helemaal niets meer voor zoete koek aan. Zij proberen hun eigen vragen te beantwoorden.’’

,,Nieuwsmedia moeten daar op inspelen’ vindt Imelman. ,,We moeten niet langer alleen zenden vanuit onze ivoren toren, maar in gesprek gaan en blijven met lezers. Omdat ze kunnen helpen bij het uitzoeken van ingewikkelde zaken. Maar ook om hun mening te horen en daar iets mee te doen. Internet biedt daarvoor mooie mogelijkheden. Daar kunnen lezers laten weten wat ze van het journalistieke werk vinden. Daar kan ook interactie tussen de journalist en de lezer ontstaan. Daarnaast biedt de digitale wereld ook vele mogelijkheden om het effect van artikelen te meten. Hoe goed wordt iets gelezen? Hoe vaak? Die cijfers leveren interessante mogelijkheden voor redacties om relevanter te worden voor hun doelgroepen.’’

JOURNALISTIEKE AMBITIES Voor het bekostigen van journalistieke ambities is geld nodig. Financiële middelen waar het de laatste jaren juist aan ontbrak. En dat het in de wereld van nieuwsbladuitgevers niet eenvoudig is om de eindjes aan elkaar te knopen, ondervond BDU Media recent nog aan den lijve. Een paar weken geleden ging een dochteronderneming van het Barneveldse bedrijf, waarin nieuwsbladtitels in een groot deel van Noord-Holland werden geëxploiteerd, failliet. De titels werden twee jaar geleden overgenomen van het Telegraaf-concern. Het lukte BDU Media niet de titels winstgevend te maken.

In Nederland staat de branche nog huiverig tegenover overheidssubsidieOverheidssubsidie wordt de laatste jaren regelmatig ter sprake gebracht als middel om de (lokale) journalistiek structureel te versterken. In landen als Engeland en Denemarken wordt geëxperimenteerd met manieren van overheidssteun voor de journalistiek. In beide landen kunnen journalistieke organisaties die kunnen aantonen dat ze op een volwaardige manier de lokale politiek (willen) volgen, aanspraak maken op overheidsgeld om extra personeel in te huren. In Nederland staat de branche nog huiverig tegenover dergelijke ontwikkelingen. Er wordt dan gewezen op het gevaar van toenemende invloed van het bestuur op de inhoud. Aantasting van de onafhankelijke positie van de journalistiek, derhalve.

ONAFHANKELIJKHEID BELANGRIJK Imelman is daar niet zo bang voor: ,,Daar zijn goede afspraken over te maken. Gemeenten betalen nu ook (verplicht) mee aan lokale omroepen. Die steun is op vergelijkbare wijze uit te breiden tot andere vormen van (geschreven) lokale journalistiek. En dat kan wellicht bekostigd worden door te snijden in de forse budgetten die gemeenten tegenwoordig uitgeven aan ‘communicatie’ en ‘voorlichting’. Eén en ander gekoppeld aan goede randvoorwaarden, bijvoorbeeld vastgelegd in redactiestatuten die de onafhankelijkheid van redacties garanderen. Want die onafhankelijkheid is héél belangrijk! Als die is gegarandeerd ben niet tegen overheidssteun.’’

We ontkomen er niet aan vormen van betaalde content te introducerenEen steviger rol voor de lokale journalistiek is -zeker zolang er van subsidies geen sprake is- binnen het bestaande verdienmodel nu niet te bekostigen. Imelman: ,,We ontkomen er niet aan vormen van betaalde content te introduceren. Met andere woorden, lezers moeten gaan betalen als ze bepaalde artikelen willen lezen. Let wel: we gaan niet alles achter een betaalmuur verstoppen. Het zal vooral gaan om verdiepende en achtergrondartikelen. Voor mensen die het naadje van de kous willen weten over hun leefomgeving.’’

UITHOLLING Leidt zo’n nieuwe aanpak niet tot een uitholling van het huidige nieuwsblad, waaruit veel relevante artikelen gaan verdwijnen? Imelman: ,,Natuurlijk gaat zo’n nieuwe werkwijze invloed hebben. Maar het is voor ons de uitdaging op zoek te gaan naar een goede balans. De papieren krant moet waardevol blijven voor lezer en adverteerder. Al hoeft dat wat mij betreft niet te betekenen dat de krant tot in lengte van jaren -zoals nu- elke week wordt verspreid. Andere frequenties zijn ook denkbaar. Tegelijk moet er ruimte komen voor nieuwe verdienmodellen om een gezonde bedrijfsvoering ook op de lange termijn veilig te stellen.’’

Inmiddels experimenteert BDU Media met uitgaven in Ede en Nijkerk met artikelen die de lezer alleen met een abonnement kan lezen. De plannen zijn om nog dit jaar ook elders in het verspreidingsgebied dezelfde switch te maken. Leusden komt waarschijnlijk medio 2020 aan de beurt.