Komst wijk Tabaksteeg maakt de tongen los

LEUSDEN Voor de website De Stadsbron maakte Marcel Koch aan de hand van interviews met betrokkenen een reconstructie van de totstandkoming van de wijk Tabaksteeg. De komst van de woonwijk in Leusden-Zuid ging niet zonder slag of stoot. In deel 2: de weerstand.

Marcel Koch

A bumpy road. Zo duidt architect en stedenbouwkundige Esther de Bie het project Tabaksteeg. De vrije vertaling volgt snel: ,,Een project met kleine- en grote drama's. Ik zal de Tabaksteeg niet snel vergeten. Er waren vele noten te kraken. Desondanks zou er ik zo weer instappen.'' De Bie is mede-eigenaar van Rose en De Bie in Heeswijk-Dinther, een bureau voor architectuur en stedenbouw.

Begin 1999 raakt De Bie als stedenbouwkundige betrokken bij de ontwikkeling van de woonwijk Tabaksteeg. De Brabantse werkt op dat moment voor het Maastrichtse ontwerpbureau Buro 5 dat gecontracteerd is voor de vormgeving van de wijk. Met haar 30 jaar is De Bie (inmiddels 50) een jonge, ambitieuze stedenbouwkundige, maar van bleuheid of onervarenheid is geen sprake. ,,Ik kwam naar Leusden toe met het woningbouwtraject De Groote Wielen in Den Bosch in mijn bagage. Ook dat was een omvangrijk project waar de nodige brandjes moesten worden geblust.''

De stedenbouwkundige gaat voortvarend aan de slag en straalt enthousiasme uit. Ze ziet kansen voor een mooi ontwerp in het buitengebied. ,,Je probeert iets te creëren waarin alle betrokken partijen zich kunnen vinden.'' Dat er vanuit Leusden-Zuid al enige jaren zowel individueel als in collectief verband flink kabaal wordt gemaakt tegen de komst van de woonwijk is haar niet ontgaan. Ze negeert de venijnige oppositie niet, maar samen uit één glas drinken blijkt een brug te ver.

Stedenbouwkundige De Bie met hoon overladen: 'Ik werd als heks aangemerkt'FURIEUS In sporthal De Korf mag De Bie de bewoners van Leusden de ontwerpplannen presenteren. Het wordt een bijeenkomst waarin haar het vuur na aan de schenen wordt gelegd. De zaal zit vol met opgewonden standjes. ,,Op een ovationeel applaus had ik niet gerekend'', blikt De Bie terug met gevoel voor zelfspot. Ze herinnert: ,,Al vrij snel voerde het verzet van de bewoners uit Zuid de boventoon. Zij reageerden furieus op de plannen. Er was antipathie tegen de bouw. Ik begreep hun standpunten en gaf ze ook geen ongelijk. Als je jarenlang gewend bent aan een fraai weids uitzicht met grazende koeien, dan kan ik mij goed indenken dat je niet zit te wachten op een woonwijk voor je neus. Anderzijds: Leusden had dringend behoefte aan woningen en de aangewezen plek in de zogeheten Pon-driehoek was hiervoor ideaal. De locatie vormde een logische overgang van Leusden naar Leusden-Zuid.''

De Bie heeft op de informatieavond haar echtgenoot meegenomen. ,,Hij had achterin de zaal plaatsgenomen. Op enig moment zegt een man naast hem over mij: 'wat is dat voor een heks!' Vervolgt schaterlachend: ,,Zo werd ik dus aangemerkt.'' Rugdekking krijgt ze van de gemeente en projectontwikkelaar Heijmans. ,,Zij hebben mij altijd gesteund, waardoor ik mij nooit alleen heb gevoeld.'' Toch laat alle commotie haar niet onberoerd, erkent slapeloze nachten te hebben gehad. ,,Maar ik ben van nature een optimistisch persoon. Hoeveel weerzin er ook tegen de wijk was, ik ben nooit met het chagrijn in mijn lijf naar Leusden gereden. Tegenstand heb je altijd, van welke kant dan ook, tenslotte bouw je nergens een woonwijk in het niets. Daarbij, wat je niet kent, omarm je niet.'' Extra toevoeging: ,,Een mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest. Zo was het ook bij de wijk Tabaksteeg. Omwonenden in Zuid vreesden het ergste. Overigens vind ik wel dat zij veel te lang in het ongewisse zijn gehouden. De periode tussen besluitvorming en de uiteindelijke start van de bouw van de wijk is door allerlei omstandigheden erg lang geweest.''

(Artikel gaat verder onder de afbeelding).

VERZACHTEN Na het heetgebakerde avondje in sporthal De Korf gaat ze persoonlijk bij de felste criticasters op bezoek. ,,Ik heb die bewoners oprecht aangehoord, hun situatie ter plekke waargenomen en getracht het leed te verzachten. Er is nooit een onvertogen woord gevallen. Feit was: ik had met een opdrachtgever te maken die huizen wilde bouwen en zo snel mogelijk. Dat bewoners alles aangrepen om dit te voorkomen, werd mij tijdens de huisbezoeken haarfijn duidelijk. Ik moest dealen met wat wij in ons vakgebied de nimb-factor noemen: not in my backyard. Oftewel, mensen wilden hun vrije uitzicht niet kwijt, daar draaide het feitelijk om. Maar op enig moment wisten ze dat er gebouwd ging worden en dan wordt het een kwestie van wie de langste adem heeft. Een aantal bewoners is nog bij het planteam betrokken geweest om mee te praten over de vormgeving, maar dat werkte niet. De belangen lagen te ver uitelkaar.''

Als de bouwwerkzaamheden zijn gestart, ontwaart zowaar De Bie een kentering. ,,Ik had het idee dat het gevoel iets positiever werd. Ongetwijfeld niet bij iedereen, maar toch wel bij een deel van de bewoners. Ik vind de wijk supermooi geworden. Het totaalbeeld is geslaagd. Het is een harmonieuze en vriendelijk ogende wijk, waar het volgens mij fijn wonen is.''

Het is een harmonieuze en vriendelijk ogende wijk, waar het volgens mij fijn wonen isBRANDBRIEF Bij Klaas Roskam is van positiviteit geen sprake. ,,Het was ronduit een frustrerende periode'', reageert de bewoner uit Leusden-Zuid en destijds voorzitter van het wijkplatform Leusden-Zuid. Zodra het project Tabaksteeg in het gemeentehuis op de agenda staat, is Roskam op zijn qui-vive. En met hem het wijkplatform.

Vier jaar voor de start van de bouwwerkzaamheden, we schrijven najaar 2002, vermeldt het bewonerscollectief in een brief aan het gemeentebestuur dat als er dan toch gebouwd gaat worden er wel een kwalitatief goede, leefbare en veilige wijk moet komen en anders: géén wijk!'

Daarmee zet het wijkplatform de toon. Vervolgens wordt er in diezelfde brandbrief liefst vijftien kritische punten opgesomd over de ontwerpplannen, die op dat moment op de tekentafel liggen. Van hoogbouw tot verkeerssituaties (ochtendfiles), van waterhuishouding tot het opheffen van bestaande bushaltes. Het verontruste schrijven wordt beëindigd met de opmerking dat, eerder kenbaar gemaakte verbetersuggesties door de gemeente niet of nauwelijks op hun merites onderzocht zijn of meegenomen in de plannen. Was getekend: het wijkplatform Leusden-Zuid.

OPEN KAART In het clubhuis van LTV Lockhorst gaat Roskam er eens goed voor zitten. Ruim anderhalf uur verwoordt hij onverbloemd zijn ergernissen van toen. ,,In de voorlichting schoot de gemeente flink te kort. Als je je bewoners wilt informeren, moet je niet selectief te werk gaan, maar open kaart spelen. Dat is niet gebeurd.''

Aanvankelijk zijn de eerste contacten tussen het wijkplatform en de gemeente veelbelovend, schijnt de zon warm boven beide partijen, maar al snel bekruipt het bewonerscollectief het gevoel dat het genoegen moet nemen met een plek in de schaduw. De bij aanvang toegezegde adviserende- en ondersteunende rol blijkt aan de spreektafel van nul en generlei waarde. Allengs verzuurt de samenwerking. Roskam: ,,Ons is altijd de indruk gewekt dat we serieus mochten meepraten over de vormgeving van de wijk, maar als het er fundamenteel op aankwam, werd er niet naar ons geluisterd. In de praktijk kwam het erop neer dat we ons bezig mochten houden met stoeptegels die scheef lagen. Toen ons dat duidelijk werd, heeft het platform zichzelf per direct opgeblazen. We voelden ons misleid. Als je als gemeentebestuur wil dat bewoners stilzwijgend aan de zijlijn moeten blijven, zeg dat dan gewoon!''

Voor de juiste weergave van de geschiedenis: het wijkplatform was niet specifiek opgericht vanwege de nieuwe woonwijk. Roskam legt uit: ,,In het kader van 'buurt is aan de beurt', een gemeentelijk initiatief, was het platform al een aantal jaren actief voor verbetering van de leefbaarheid en veiligheid in Zuid. Maar toen de Tabaksteeg ging spelen, is destijds met ons overeengekomen dat ook wij daar enige invloed op konden uitoefenen. Met toenmalige wethouder Evelien Blom waren daar goede afspraken over gemaakt. Haar opvolgers hadden daar echter weinig boodschap aan. Die vonden ons lastig, waren ons liever kwijt dan rijk.'' Onderbouwt ter illustratie: ,,Op een van de informatieavonden voor bewoners, waar het er heftig en zelfs agressief aan toe ging, is een keer de microfoon voor mijn mond dichtgedraaid. Zo'n sfeer was het.''

Op één van de informatieavonden is een keer de microfoon voor mijn mond dichtgedraaidZONDER OVERLEG Er wordt volgens Roskam in het voorbereidingstraject voortdurend gegoocheld met ontwerpplannen. ,,Aanvankelijk zouden er watergebieden komen met vrijstaande woningen, maar dat plan was van de ene op de andere dag van tafel. Zonder overleg. En zo ging het maar door. Adviesbureaus kwamen en gingen. Als adviezen niet in het straatje van het collegebestuur pasten, werd het volgende bureau ingeschakeld. Sowieso verbaasde ik me er over waarom er überhaupt adviesbureaus moesten worden ingeschakeld, terwijl onder betrokken bewoners uit Leusden-Zuid voldoende gespecialiseerde kennis aanwezig was.''

Roskam woont sinds 1995 in het bungalowrijtje aan de Koningin Julianalaan in Leusden-Zuid. En dus zag hij zijn magnifieke uitzicht over de groene weilanden veranderen in een steenlandschap. Roskam is een van de bewoners waar stedenbouwkundige Esther de Bie poolshoogte komt nemen. ,,Allemaal leuk en aardig zo'n bezoekje, maar ze had niks te bieden. Ze stond in mijn tuin en voordat ik het wist, was ze alweer verdwenen.''

Hoe kijkt hij nu aan tegen de wijk? Roskam, al enige jaren VVD-raadslid, is kritisch. ,,De wijk heeft een aantal minpunten. Ten eerste vind ik het Maximaplein een permanent tochtgat. Dat plein is verkeerd gesitueerd. Ten tweede had ik een ruimere opzet van de wijk mooier gevonden. Ik zie nu huizen van zes ton op een postzegel staan. En de ontsluiting van het verkeer verdient ook niet de schoonheidsprijs, maar ik heb niet het idee dat mensen daar veel hinder van ondervinden. Het is een kwestie van gewenning.''

(Artikel gaat verder onder de afbeelding).

Niet iedereen in Leusden-Zuid schreeuwt moord en brand. Buurtbewoner Casper Hülsenbeck bekent dat hij liever had gezien dat de gemeente een andere plek had uitgekozen, maar procederen tegen de overheid heeft volgens hem geen enkele zin. ,,Je verliest het toch negen van de tien keer. Het is vechten tegen windmolens en daar had ik destijds geen trek in, noch de tijd voor. Bovendien, als het je niet zint dat er in je achtertuin wordt gebouwd, moet je wegwezen. Mensen moeten ergens wonen.''

Hülsenbeck woont sinds 1974 in Leusden-Zuid. Zijn opvatting over de wijk is kraakhelder. ,,De entree is niet van een architectonische schoonheid, de huizen staan veel te dicht op elkaar en het Maximaplein is een aanfluiting. Wie bedenkt zo iets? Het is een pleintje van niks, bruisen zal het er nooit. Hoeveel ondernemers hebben in korte tijd al niet het loodje moeten leggen? Ik tel er uit mijn hoofd zo een stuk of vier.''

Ook het horecagedeelte in het multifunctioneel centrum, dat in zijn korte bestaan al meer dan één uitbater heeft gekend, wekt bij Hülsenbeck geen warme gevoelens op. ,,De gemeente voert hierin een halfbakken beleid. Als je de wijk een goede horeca wilt bieden, moet je geïnteresseerde ondernemers een goed startkapitaal meegeven, waardoor ze de tijd en gelegenheid krijgen om iets op te bouwen. Met alle respect voor de krullenjongens die de uitspanning nu runnen, ik word er niet enthousiast van.''

Wat hem wel bevalt is het gezondheidscentrum. ,,Als je op leeftijd bent zoals ik, en enige fysieke ongemakken gaat vertonen, is het makkelijk dat je de fysiotherapeut, huisarts, tandarts en apotheek om de hoek hebt zitten. Ik ervaar het zonder meer als een pluspunt.'' En verder, merkt Hülsenbeck op, woont hij nog steeds met alle plezier in het rustieke Leusden-Zuid. Hoewel het uitzicht hem vroeger liever was.