Foto 1: Als onderdeel van de mobilisatie worden gebieden onder water gezet, zoals hier in de omgeving van Leusden. Op 11 januari 1940 oefenen Nederlandse militairen op de schaats met wapens bi de Vijfde Kom aan het Valleikanaal, ook wel de Asschatterkom genoemd.
Foto 1: Als onderdeel van de mobilisatie worden gebieden onder water gezet, zoals hier in de omgeving van Leusden. Op 11 januari 1940 oefenen Nederlandse militairen op de schaats met wapens bi de Vijfde Kom aan het Valleikanaal, ook wel de Asschatterkom genoemd. Co Zeijlemaker (Polygoon)/ Nederlands Instituut voor Militaire Historie

Leusdense foto's gekozen voor nieuw boek over Tweede Wereldoorlog

1 mei 2020 om 17:00 Historie

LEUSDEN Liefst vijf Leusdense foto’s zijn gekozen voor publicatie in het nieuwe boek 'De Tweede Wereldoorlog in honderd foto’s'. In het boek komen foto's uit alle provincies te staan, daarvan zijn dertien foto's uit de provincie Utrecht afkomstig.

Foto 1 is gemaakt op 11 januari 1940 (bron Co Zeijlemaker (Polygoon) / Nederlands Instituut voor Militaire Historie)

Op 24 augustus 1939, enkele dagen voor de Duitse inval in Polen, kondigt de Nederlandse regering de voormobilisatie af. Vier dagen later volgt de algemene mobilisatie van het Nederlandse leger. In de maanden die volgen, bereiden ongeveer 280.000 militairen door het hele land heen zich voor op een mogelijke aanval vanuit Duitsland. Ondanks deze voorbereidingen overheerst het gevoel dat Nederland, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog, neutraal zal blijven. In eerste instantie is er vooral aandacht voor het bouwen en versterken van verdedigingslinies. Daarna wordt er ook met de, veelal verouderde, wapens geoefend. Als onderdeel van de mobilisatie worden gebieden onder water gezet, zoals hier in de omgeving van Leusden. Op 11 januari 1940 oefenen Nederlandse militairen op de schaats met wapens bi de Vijfde Kom aan het Valleikanaal, ook wel de Asschatterkom genoemd.

Foto 2 is gemaakt in het najaar van 1941 (bron Fotograaf onbekend / Nationaal Monument Kamp Amersfoort)

Deze krijgsgevangenen maken deel uit van een groep van 101 Sovjetsoldaten die op 27 september 1941 naar Kamp Amersfoort is overgebracht. Als levend propagandamateriaal zijn ze door de straten van Amersfoort gevoerd. De Duitse bezetter, die het Germaanse ras als superieur achtte, wilde aan de bevolking laten zien dat het zogenoemde Untermenschen betrof en verwachtte hiermee sympathie van de Nederlandse bevolking te winnen. Dit mislukte volledig. De Amersfoorters waren onthutst en toonden medelijden. De Sovjetkrijgsgevangenen werden ernstiger mishandeld dan de andere gevangenen; 24 stierven aan honger en mishandeling in het kamp. De overige 77 Sovjetsoldaten werden op 9 april 1942 gefusilleerd. Alle soldaten zijn na de oorlog herbegraven op het Sovjet Ereveld in Leusden. Voor zover bekend is dit de enige foto van de soldaten.

Foto 3 is gemaakt op 19 april 1945 (bron Fotograaf onbekend / Particuliere collectie familie Kraai, Nationaal Monument Kamp Amersfoort)

Loes van Overeem is tijdens de Tweede Wereldoorlog als verpleegster werkzaam bij het Rode Kruis. Later wordt ze hoofd van de afdeling Speciale Hulpverlening. Omdat Van Overeem toegang heeft tot de bevelhebber van de SD en de Sicherheitspolizei Wilhelm Harster, mogen zij en haar man als enigen onder de vlag van het Rode Kruis kampen en gevangenissen bezoeken. Vanaf september 1944 richt zij zich volledig op Kamp Amersfoort. Ze is getroffen door wat zij daar aantreft: slecht behandelde gevangenen en een groot gebrek aan voedsel, kleding, medicijnen en hygiëne. Zij dringt bij kampcommandant Berg aan op een verbetering van de omstandigheden. Door haar doorzettingsvermogen wordt er een permanente post van het Rode Kruis in Kamp Amersfoort opgericht. Met het naderende einde van de oorlog in zicht, dragen de Duitsers op 19 april 1945 het kamp over aan het Rode Kruis en slaan op de vlucht. Als nieuwe kampcommandante spreekt Van Overeem de gevangenen toe.

Foto 4 is gemaakt op 27 juni 1945 (bron Wim Plasmeier / Archief Eemland)

In kamp Amersfoort zijn tijdens de oorlog naar schatting 350 gevangenen geëxecuteerd. Kort na de bevrijding worden hun lichamen opgegraven om te worden herbegraven. Er zijn massagraven op verschillende plaatsen: vlak bij de executieplaats, in de omgeving van het kamp en op de Leusderhei. Commandant Karl Berg (in uniform) is uit zijn cel gehaald om aan te wijzen waar de stoffelijke overschotten te vinden zin. Links staat het personeel van de Amersfoortse GG&GD en Gemeentereiniging dat de eerste opgravingen uitvoerde. Ook Gerrit Kleinveld, voormalig gevangene van Kamp Amersfoort is aanwezig. De drie heren rechts van Berg zijn onbekend maar mogelijk is de man met de aktetas de Amersfoortse arts dr. Dekker die bij de eerste opgravingen was betrokken. Berg is nog altijd in het uniform dat hij bij zijn arrestatie droeg. Als kampcommandant had hij zich op zeer wrede en sadistische wijze gemanifesteerd. Later is hij in Nederland berecht en ter dood gebracht.

Foto 5 is gemaakt op 14 juli 1940 (bron Jacob de Goeij / Privécollectie René van Eijden)

De kinderen van de familie Van Eijden – Johan, Marietje, Annie, René en Jan – poseren voor de foto op de ruïnes van wat voorheen hun ouderlijk huis was. Tijdens de strijd om de Grebbelinie in mei 1940 is ook hun boerderij uit 1926 verwoest. René van Eijden, helemaal rechts, herinnert zich het moment van de foto nog heel goed: ,,We werden geëvacueerd naar het dorpje De Rip in Noord-Holland. Toen we terugkwamen naar onze boerderij zagen we de ruïne. Er was bijna niks van over. De woning, de schuur, alles was plat." Terwijl de familie onderdak vond in een barak werd de boerderij in 1941 herbouwd. In de laatste week van april 1945 werd de boerderij opnieuw in brand gestoken. Uiteindelijk is de boerderij voor de tweede keer herbouwd en is nog altijd in bezit van de familie. ,,Het is nu een goedlopend agrarisch bedrijf. Dat is een overwinning. Maar de echte overwinning is dat we de oorlog overleefd hebben," aldus Van Eijden.

SELECTIE Alle provincies hebben bijgedragen aan 'De Tweede Wereldoorlog in honderd foto’s'. Er is onderzoek gedaan in archieven en particulieren zonden foto’s in. Zo ontstond een landelijk participatieproject dat beelden heeft opgeleverd waarvan het bestaan niet eerder bekend was. Uit de door de provincies ingebrachte foto’s heeft een publieksjury, onder voorzitterschap van Khadija Arib, de honderd foto’s gekozen. Het resultaat is een veelzijdige en intrigerende verzameling van foto’s en verhalen. 75 jaar na de bevrijding geven deze foto’s een uniek inzicht hoe we vandaag de dag in Nederland naar de jaren van oorlog en bezetting kijken.

COMMUNICEREN IN BEELD De provincie Utrecht heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de samenstelling van de 100 foto’s. Commissaris van de Koning in de provincie Utrecht Hans Oosters is verheugd met de grote Utrechtse bijdrage aan het project. ,,Gelukkig is er een vorm gevonden om dit 75 Jaar Vrijheid project onder de huidige omstandigheden door te zetten. Beeld is een krachtig middel. Nu ons wordt gevraagd om zoveel mogelijk thuis te blijven, communiceren we in beeld om het gevoel van afstand tot de ander te verminderen. De oorlogsbeelden in dit project zijn in staat om de afstand tot ons eigen verleden te verkleinen en ons collectieve geheugen aan te vullen met belangrijke verhalen. Ik ben zeer benieuwd naar de rest van de gekozen foto’s. Ik hoop dat zoveel mogelijk mensen de foto’s zullen bekijken en we op deze manier de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend houden en doorgeven aan de volgende generaties.”

De zoektocht naar de foto’s begon op lokaal niveau en mondde uit in een keuze van foto’s die de oorlog in de provincie uitbeelden. Met de bekendmaking van 'De Tweede Wereldoorlog in honderd foto’s' op 4 mei is nu ook bekend welke foto’s van de provincie Utrecht onderdeel uitmaken van deze nationale honderd foto’s.

Op 4 mei zullen de honderd foto’s op www.in100fotos.nl verschijnen en zendt de NOS, direct na de Dodenherdenking, een speciaal tv-programma over het project uit op NPO2 (20.35-21.25). Dan ligt ook het boek 'De Tweede Wereldoorlog in honderd foto’s' in de winkels (www.wbooks.com)

Foto 2: Deze krijgsgevangenen maken deel uit van een groep van 101 Sovjetsoldaten die op 27 september 1941 naar Kamp Amersfoort is overgebracht. Als levend propagandamateriaal zijn ze door de straten van Amersfoort gevoerd.
Foto 3: Loes van Overeem is tijdens de Tweede Wereldoorlog als verpleegster werkzaam bij het Rode Kruis. Als nieuwe kampcommandante spreekt Van Overeem de gevangenen in Kamp Amersfoort toe.
Foto 4: In kamp Amersfoort zijn tijdens de oorlog naar schatting 350 gevangenen geëxecuteerd. Kort na de bevrijding worden hun lichamen opgegraven om te worden herbegraven.
Foto 5: De kinderen van de familie Van Eijden – Johan, Marietje, Annie, René en Jan – poseren voor de foto op de ruïnes van wat voorheen hun ouderlijk huis was. Tijdens de strijd om de Grebbelinie in mei 1940 is ook hun boerderij uit 1926 verwoest.
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie