'Het mag nooit vergeten worden'

LEUSDEN Jaarlijks doet Rachel Cohen de Lara in het vroege voorjaar enige basisscholen in de omgeving aan om in een groep 8 te vertellen over haar verleden als joods kind. Ze werd als baby doelbewust van haar ouders gescheiden en daardoor heeft ze niet het leven gelaten. Het gegeven is hartverscheurend: zij leefde verder, maar haar ouders heeft ze nooit meer teruggezien. Rachel wil haar verhaal elk jaar weer vertellen, want, zo zegt ze, ,,het mag nooit vergeten worden wat er toen gebeurd is."

Hans Beijer

De leerlingen van groep 8 van basisschool KLA4 luisteren ademloos naar Rachels woorden. Bij één leerling komen ineens tranen op, wanneer iets geraakt wordt in zijn eigen leven. In feite is dit ook de kern van het verhaal van Rachel: confronterend en tegelijk ook menselijk en invoelbaar.

1942 Dat verhaal begint in 1942, het geboortejaar van Rachel. Haar ouders worden in 1943 door de Duitsers uit hun huis in Amsterdam gehaald en overgebracht naar de Hollandse Schouwburg, een verzamelplek voor joden. Het is het trieste vertrekpunt voor hun deportatie naar kamp Westerbork, die uiteindelijk tot hun dood zal leiden. Tegenover de Hollandse Schouwburg ligt een crèche waar joodse kinderen overdag ondergebracht worden om zo even de oorlog te kunnen vergeten. Rachel legt uit hoe zij van hieruit wordt weg gesmokkeld naar een onderduikadres.

ELS OF RACHEL? Rachel wordt dus gered, maar vertelt ook hoe pijnlijk het was dat ze er veel later helemaal zelf achter moet komen dat haar pleegouders niet haar biologische ouders zijn. Dat ze een joods kind is dat eigenlijk een heel andere naam en nog een broer blijkt te hebben. Het roept vragen op: wie is ze eigenlijk, wie zijn eigenlijk haar eigen ouders geweest en welke naam moet ze vanaf nu gaan dragen? Ze moet in feite helemaal opnieuw beginnen. Van Els van Diggelen 'wordt' ze Rachel Cohen de Lara.

ACTUEEL Met haar lezingen op scholen wil Rachel graag laten zien dat thema's als oorlog, vrede, vrijheid, discriminatie en uitsluiting niet alleen iets met WO II hebben te maken, maar helaas nog steeds volop actueel zijn. ,,We moeten waakzaam blijven en hard werken aan respect en vrede tussen mensen en landen.'' Rachel probeert deze dingen ook inzichtelijk en voelbaar te maken door het dichtbij te halen. Ze stelt de indringende vraag: 'Hoe zouden jullie het vinden als er opeens een bordje bij het schoolplein zou staan met bijvoorbeeld 'Verboden te spelen voor kinderen met blond haar'?'

WESTERBORK Ook vertelt Rachel over het beeld van de omgebogen spoorrails bij het voormalige doorgangskamp Westerbork, waar zij een bezoek aan bracht. Ze zegt met voelbare emotie: ,,Hier zijn mijn ouders per trein vertrokken naar vernietigingskamp Sobibor, maar dat wisten ze toen nog niet. Ze wisten helemaal niet waar de reis naartoe zou gaan, wat moet dat vreselijk voor ze geweest zijn. Dat kwam toen echt hard bij mij binnen. En ze hadden hun kinderen al in Amsterdam achter moeten laten.''

STRUIKELSTENEN Tenslotte legt ze uit dat er sinds enige jaren op veel plaatsen vóór huizen zogeheten struikelstenen geplaatst worden, met de namen erop van de mensen die daar vroeger woonden tot ze werden weggevoerd door de Duitsers. Deze 'herinneringsstenen' zijn er uit respect voor deze mensen om voorbijgangers even te laten stoppen om stil te staan bij wat daar gebeurd is. Ze laat dan afbeeldingen zien van de twee struikelstenen voor het voormalige huis van haar ouders, ouders die ze nooit heeft mogen leren kennen.