'Belangstelling voor lokaal nieuws blijft'

LEUSDEN De Leusder Krant bestaat 50 jaar. Daar staan we de komende tijd op verschillende manieren bij stil. Terugkijken op de achter ons liggende halve eeuw, maar ook de blik op de toekomst richten. Vandaag staat Marnix Kreyns centraal. Redacteur van het eerste uur.

Daan Bleuel

Kreyns is nog steeds betrokken bij de BDU, de uitgever van de Leusder Krant. Na een aantal universitaire studies werd de journalist van toen hoofd personeelszaken en later directiesecretaris.

FINNMARK ,,Ik kwam in juli 1975 bij de Leusder Krant, die toen al een jaar of zes bestond'', herinnert Kreyns zich. ,,BDU was bezig het nieuwsblad De Stad Amersfoort van de grond te krijgen en die klus werd voor de toenmalige redacteur Bert Vos te omvangrijk.'' De twee nieuwsbladen werden bestierd vanuit een woonhuis aan de Finnmark in de Eurowoningen. ,,Die naam mochten we van Bert overigens niet gebruiken'', weet Kreyns. ,,Hij had het over het 'Parkplan Rozendaal; het summum van modern wonen'.''

Kreyns: ,,Maar ook met zijn tweeën was het een behoorlijke opgave om die twee kranten wekelijks de deur uit te krijgen. We deden dat natuurlijk niet alleen. Jannie Vos en Mia Veen ondersteunden ons in de administratie. Anco Mali, Henk Poots en Frits van Breda waren correspondenten die artikelen schreven. Janus Visser maakte de foto's.''

KLEINER ,,De BDU was destijds een stuk kleiner dan nu'', gaat Kreyns verder. ,,Er waren niet meer dan zeven journalisten in dienst. De hele uitgeverij telde zo'n zes titels. Naast Leusden en Amersfoort gaven we kranten uit in Barneveld, Nijkerk, Ede en Scherpenzeel. Ik moest bij toerbeurt bijspringen om de maandag-editie van de Barneveldse Krant te maken.'' De keus om een off-set rotatiepers aan te schaffen (destijds een vooruitstrevende keuze) gaf de aanzet tot de groei van de uitgeverij. Nu is BDUmedia (mede-) eigenaar van bijna 100 lokale titels.

,,Er vielen mij in die tijd een paar dingen op'', zegt Kreyns, die eerder ervaring opdeed bij dagblad De Stem in Breda. ,,We moesten hier ontzettend hard werken. Ik vond ook de sfeer minder gemoedelijk, strenger, zakelijker dan in Brabant. Maar we kregen wel alle vrijheid om kranten te maken zoals wij dat wilden. De toenmalige directeur/hoofdredacteur Dick Rebel spraken we gemiddeld één keer per jaar. Zijn motto was: als de krant maar op tijd en goed gevuld is. Jullie weten het beste hoe dat moet.''

IN ONTWIKKELING ,,Het leuke was dat de gemeente volop in ontwikkeling was. Veel wijken in de zogenaamde Tweede Fase moesten nog gerealiseerd worden (Groenhouten, Claverenblad/Wildenburg, Munnikhove/Bosveld en dergelijke). Dus er was nieuws in overvloed. Er was altijd wel een school die geopend werd, waarover een directeur geïnterviewd kon worden. Of het ontwerp voor een nieuwe wijk, waar je met de architect over kon spreken. Winkelcentrum De Hamershof ging gebouwd worden. Er kwam een nieuw gemeentehuis. Landelijke politici bezochten Leusden. Het 1200-jarig bestaan van het dorp werd gevierd. We zaten nooit om nieuws verlegen.'

Kreyns: ,,We besteedden we veel aandacht aan de politiek. Wij vonden - en ik vind - het kritisch volgen van de (lokale) overheid één van de kerntaken van de pers in een democratie. In die tijd waren er nog geen commissievergaderingen waarin de raadsbesluiten werden voorbereid. Dus ieder raadslid moest over elk besluit in de raadsvergadering uitvoerig zijn zegje doen. Dat werd dus steevast nachtwerk. We begonnen om half acht, maar vergaderingen gingen rustig door tot een uur of half twee 's nachts.''

IN HET NADEEL ,,Omdat wij op donderdag verschenen (later op dinsdag en donderdag) waren wij wat de raadsverslaggeving betreft sterk in het nadeel ten opzichte van de Amersfoortse Courant, het dagblad. Die raadsvergaderingen werden namelijk op donderdagavond gehouden en dan zouden we pas een week later dan onze concurrent met het nieuws kunnen komen. Daarom probeerden wij vaak onderwerpen die op de raadsagenda stonden uitgebreid voor te beschouwen. Door raadsleden vast naar hun mening te vragen, kregen we vaak al een goed beeld van de manier waarop het onderwerp in de raad zou worden behandeld.''

Kreyns herinnert zich ook hoe de Leusdense politiek moest wennen aan kritische journalisten. ,,Toen het bestuur besloot om commissievergaderingen in het leven te roepen (daar bereidden de fractiespecialisten met de wethouders besluitvorming in de raad voor, DB), was het niet vanzelfsprekend dat die openbaar zouden zijn. Dat hebben we echt moeten bevechten. Ik herinner me toenmalig gemeentesecretaris Karel Brouwer die echt moeite had met journalisten die over zijn schouder kritisch meekeken.''

Ook raadsleden leken het niet altijd prettig te vinden dat de redactie van de Leusder Krant overal bovenop zat. ,,Evelien Blom, raadslid en later wethouder, vertelde eens dat donderdags de spanning bij college- en raadsleden enigszins opliep. 'Dan viel de krant op de mat en we wisten nooit wat jullie nu weer gingen onthullen', aldus Evelien Blom.”

WANTROUWEN ,,Maar we volgden dan ook alles. Raadsvergaderingen, commissievergaderingen, inspraakavonden, overal waren we bij.'' Kreyns zag in die tijd de enorme bestuurlijke problemen waar Leusden in terecht zou komen naderen. ,,De gemeente groeide snel en het gemeentebestuur en de top van het ambtelijk apparaat waren niet berekend op hun taken. Als directeur van de gemeente functioneerde de gemeentesecretaris niet naar behoren. Roddel, achterklap en wantrouwen bepaalden meer en meer de sfeer. Zoals bekend is er uiteindelijk van hogerhand ingegrepen. Burgemeester met vervroegd pensioen, wethouders naar huis, gemeentesecretaris ontslagen.”

LANS BREKEN Toch wil Kreyns ook wel een lans breken voor individuele raadsleden en wethouders. ,,In mijn beginjaren zaten er in de gemeenteraad bij voorbeeld de heren Van Tiel, Fock en Bergsma namens de VVD in de gemeenteraad. Van Tiel was een autochtone Hamersvelder, die ieder stoeptegel in het dorp kende. Bergsma was directeur van het Elisabethziekenhuis en Fock uitgever bij Wolters Kluwer. Dat waren geen kleintjes. Of Pieter Padmos. Hij was bioloog en activist binnen het Comité Milieuzorg Leusden. En of ze nou links of rechts waren, het waren goede bestuurders. Net zoals Henk Ossendrijver, die zijn hele ziel en zaligheid in de strijd gooide voor zijn woonplaats Achterveld.” Wat Kreyns ook niet ontgaan is, is dat vrouwen al vroeg in de Leusdense politiek een toonaangevende rol speelden. Hij herinnert zich - naast de al genoemde Evelien Blom - onder meer Lilly van Amerongen, Marion Defares en Corri Verduin.

Apart noemt hij de later enigszins verguisde wethouder Jan Wagenaar. ,,Ik vond het een fantastische kerel die als parttime wethouder (hij was destijds directeur bij Michelin) een krachtige visie op de ontwikkeling van Leusden had. Hij was de man achter bedrijventerreinen als De Princenhof.''

CML Het reeds eerder gememoreerde Comité Milieuzorg Leusden speelde in de jaren dat Kreyns actief was als verslaggever voor de Leusder Krant een cruciale rol. Het ontluikend bewustzijn over het belang van natuur en milieu wakkerde in Leusden de discussie over de omvang van de nieuwe gemeente aan. Leusden kreeg van het Rijk een groeitaak en zou tot 45.000 inwoners moeten groeien. Het Leusdense college was op dat moment zelfs vastbesloten te groeien tot 65.000 inwoners.

Kritische burgers verenigden zich in de actiegroep 'Kommissie voor Natuurbehoud en Autobeperking Leusden' (afgekort tot KNALgroen). KNALgroen, met Corri Verduin als belangrijke kartrekker, verzette zich tegen de groeiplannen.Het leidde uiteindelijk wel tot het inperken van de ambities. Uit die tijd stamt het beleid om het Valleikanaal als harde bouwgrens aan te wijzen.

Kreyns: ,,KNALgroen en -later- het CML waren een factor van belang in de Leusdense politiek. Zij zijn van beslissende invloed geweest op de ontwikkeling van Leusden in de decennia die volgden. Maar alle plannen waren er vooral op gericht om Amersfoort buiten de deur te houden. Het was een strijd tegen annexatie door de grote buurman.''

DIRECTIESECRETARIS Marnix Kreyns is nog steeds werkzaam bij BDU, de uitgever van de Leusder Krant. In 1985, op het moment dat in Leusden de bestuurlijke problemen snel naar een hoogtepunt groeiden, ging Kreyns naar het hoofdkantoor in Barneveld om hoofd personeelszaken te worden. Na onder meer een rechtenstudie, een studie 'management en communicatie' trad hij als secretaris toe tot het directieteam van het bedrijf.

Kreyns is niet somber over de toekomst van de lokale journalistiek. ,,Maar dat wil niet zeggen dat we geen stevige problemen moeten overwinnen. De serieuze lokale pers heeft het moeilijk vandaag de dag. Mensen onderschatten dat wel eens, maar het gratis verspreiden van goede journalistiek kost heel veel geld. Maar er is veel belangstelling voor nieuws van dichtbij. En dat blijft. Ik pak 's morgens altijd eerst het regio-katern van de Amersfoortse Courant en pas daarna de landelijke kranten. Wij zullen ons best moeten blijven doen onze nieuwsconsumenten te blijven bereiken. Dat betekent ten eerste een omslag naar digitaal, waar we al volop mee bezig zijn.''

OVERHEID ,,Ook de overheid maakt het ons op dit moment bepaald niet gemakkelijk'', doet Kreyns zijn beklag: ,,Dankzij wetgeving uit Den Haag stijgen de bezorgkosten enorm. Gemeenten adverteren steeds minder. En binnenkort zullen gemeenten niet langer verplicht zijn hun publicaties in huis-aan-huisbladen te doen. Dat kost de branche naar schatting 40 miljoen. En diezelfde overheid maakt zich zorgen over de verschraling van de journalistiek bij gemeenten. Dat is wel een beetje zuur.''

Reageren? d.bleuel@bdu.nl of leusder.krant@bdu.nl