Werkgroep wil aanwezigheid fijnstof gedetailleerder in kaart brengen

LEUSDEN Met een workshop voor geïnteresseerde plaatsgenoten hoopt de lokale Werkgroep Fijnstof komend voorjaar het Leusdense netwerk van zelf-samengestelde fijnstofsensoren op te voeren van ruim 30 naar 50. Daarmee kan de luchtkwaliteit gedetailleerd in kaart worden gebracht. 

Van de redactie

De Werkgroep Fijnstof werd vorig jaar, als onderdeel van energiewerkgroep COOL van milieuorganisatie CML Leusden, opgericht. ‘Om meer zicht te krijgen op de fijnstof-situatie in Leusden en meer bewustwording te creëren over het gevaar van fijnstof voor de gezondheid’, schrijft de werkgroep daarover in een persbericht. 

ZELF GEBOUWD Met ondersteuning van de bibliotheek en de gemeente hebben Leusdenaren sinds de start van de werkgroep 30 sensorkits zelf gebouwd en geïnstalleerd op diverse plekken in de hele gemeente. Die kits meten elke drie minuten niet alleen de hoeveelheden fijnstof in de lucht, maar ook de temperatuur, luchtvochtigheid en luchtdruk. De gegevens worden verstuurd naar diverse internationale databases en websites. 

Die data zijn onder meer te bekijken op de fijnstofkaart op de CML-website (www.cmlleusden.nl/kaart.html). Aan de bibliotheek in De Hamershof hangt een sensor en digitaal informatiepaneel. 

GEZONDHEIDSSCHADE Tijdens oudjaarsnacht bij vuurwerk, of in de winter nabij veel houtstook, zien, ruiken en voelen veel mensen de sterk verhoogde (schadelijke) fijnstof-gehalten in de buitenlucht, vooral als het smog-effect door het weer extra sterk is. Gedurende de rest van het jaar zijn de meesten mensen zich hier niet van bewust. Maar eigenlijk treedt in Leusden en het grootste deel van Nederland de fijnstof-gezondheidsschade het gehele jaar op. 

Voor kinderen of mensen of met een slechte ademhaling- of long-gezondheid kunnen verhoogde fijnstof-gehaltes extra gezondheidsschade of ademhalingsproblemen opleveren. Voor de één is een houtkachel extra (goedkope) warmte in huis, voor de buren nabij kan het fijnstof uit de rookgassen (ook al ruik je het niet) ademhalingsproblemen opleveren. 

KAARSEN Behalve een kachel in huis, kunnen ook kaarsen in huis het fijnstof-gehalte en met name de schadelijkste fijne deeltjes flink verhogen. Dit zijn lastige situaties. Aan fijnstof in de buitenlucht kun je niet ontsnappen. 

Volgens het Longfonds overlijden in Nederland 12.000 mensen per jaar vroegtijdig aan luchtvervuiling, dat betreft grof omgerekend 20 mensen per jaar in Leusden. Tevens belanden 50.000 longpatiënten  één of meermalen per jaar in het ziekenhuis als gevolg van luchtvervuiling. Bij één op de vijf kinderen met astma heeft de ziekte te maken met luchtvervuiling, waarbij het dichtbevolkte Nederland zelfs koploper is in Europa.

VUURWERK Het vuurwerk tijdens de jaarwisseling veroorzaakte een tijdelijke forse verhoging van fijnstof in de buitenlucht. Ook in Leusden was de fijnstof-piek na 12 uur ’s nachts duidelijk zichtbaar in de meetresultaten van ruim 30 sensoren in de gemeente. Al was de piek dit jaar veel kleiner dan anders door de sterke wind. Het burger fijnstof-meetnetwerk in Leusden met 27 actieve sensoren is in 2022 opgestart.   

Fijnstof zijn hele kleine vaste deeltjes in de lucht die niet zichtbaar zijn met het oog. Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid, met name via de longen door inademing. De allerkleinste deeltjes zoals roet en ultrafijnstof zijn waarschijnlijk het meest schadelijk voor onze gezondheid.

TIJDELIJKE PIEK Vuurwerk op nieuwjaar levert slechts een tijdelijke piek in fijnstof op. In de dagen na kerst regende het veel, waardoor het fijnstof in de buitenlucht relatief laag was op oudjaarsdag. Gedurende de dag registreerden enkele Leusdense sensoren al een tijdelijke verhoging. Na 5 uur ‘s middags was het droog en registreerden de meeste sensoren een geleidelijke toename van fijnstof. 

Na 0.00 uur in de nacht, bij de start van nieuwjaar, schoten de sensorwaarden fijnstof fors omhoog, bij de sensoren in het buitengebied bleef de verhoging beperkt, op plekken binnen de bebouwde kom gingen de meetwaarden het sterkst omhoog. 

BEPERKTE OVERLAST Door de harde wind was de piek evenwel van korte duur en na twee uur was het fijnstof-gehalte weer gedaald tot normale waarden. Zodat de overlast voor de gezondheid deze jaarwisseling van zeer korte duur was. Het effect van een kortstondige piek in fijnstof op de gezondheid is nog nauwelijks onderzocht.

Het gehele jaar is er fijnstof in de buitenlucht aanwezig. De Europese normen zijn veel minder streng dan die van de WHO, de Wereldgezondheidsorganisatie. Nederland is in Europa één van de landen met een slechtere luchtkwaliteit en hoge fijnstof-gehalten. De luchtkwaliteit in Nederland is de laatste jaren verbeterd en voldoet tegenwoordig aan de Europees gestelde normen, maar nog niet aan de WHO-advieswaarden. 

LANGE AFSTANDEN Fijnstof-gehalten variëren vooral bovenregionaal. Veel fijnstof wordt via de wind en luchtstroming over lange afstanden aangevoerd. In Leusden is ca. 50% van de fijnstof in de lucht afkomstig uit het buitenland. Door lokale bronnen (houtstook, verkeer, machines, veehouderij, etc) treden er lokaal pieken in de fijnstof op. 

De Leusdense fijnstof-sensoren registreren gedurende de dag, de week, de maand, het jaar vrijwel dezelfde golfbeweging in fijnstof-gehalte, die dan vrijwel in heel Midden-Nederland aanwezig is. De fijnstof-sensoren registreren daarnaast dan over enkele uren ook de extra lokale verhogingen door lokale bronnen van bijvoorbeeld een kachel in de buurt, zeker als de wind naar de sensor waait.