'Het lijkt wel of de dood mij is vergeten.'

Het was vaak doodstil bij de voordracht van Tilly de Kruyff op 12 november in Het Zincafé over ‘De zin van voltooid leven, willen leven of willen sterven’. Het waren dan ook niet de minste vragen die aan de orde kwamen. Hoe reageer je als iemand zegt dat het leven nu wel lang genoeg geduurd heeft?

Over het voltooid leven is veel geschreven de laatste jaren. Frits de Lange zei ‘Niemand weet wat dat is’, terwijl  Bert Keizer meent dat het is ‘Ik wil niet meer verder’. Tilly de Kruyf haalde aan dat mensen die spreken over voltooid leven aspecten benoemen als ‘ik heb niets meer toe te voegen, ik ben geestelijk en soms ook lichamelijk doodmoe, ik heb een afkeer van mijn afhankelijkheid, voor wie beteken ik nog iets?’ Vooral dat laatste element verdient aandacht in een gesprek. Elke dag een kopje thee met een buurvrouw in het verpleeghuis drinken mag heel klein zijn, maar het heeft wel degelijk betekenis, net als de ontmoeting met verzorgenden of een simpel gesprekje in een winkel. Het benadrukt dat je deel blijft uitmaken van een groter geheel.

In een gesprek over voltooid leven gaat het niet primair over oplossingen aandragen. Het gesprek zelf, het gehoord worden, de erkenning van het verlangen naar het einde is van betekenis. Het delen van dat verlangen met familie en eventueel de huisarts geeft een ruimer uitzicht. Zulke gesprekken kunnen leiden tot acceptatie van gewijzigde omstandigheden, tot aanvaarding van beperkingen. Heel zinvol is ook de vraag naar verhalen uit iemands leven. Die geven ook betekenis aan het heden.

In de discussie kwam aan de orde dat voor gelovigen de overgang van leven naar dood niet het einde betekent, maar een voortzetting op een andere manier. Zowel bij christenen als moslims speelt dat soms een grote rol.

‘Ik ben klaar met het leven, maar het lijkt wel of de dood mij is vergeten ’ was een citaat dat Tilly de Kruyf aanhaalde. Alleen al het aanwezig zijn bij iemand en het luisteren naar zulke opmerkingen kan veel troost bieden. Tilly is voor vragen bereikbaar via tillydekruyf@gmail.com