'Burgemeester was niet pro-Duits'

LEUSDEN De afgelopen vijf jaar speelde de oorlog zich in haar hoofd af. Op woensdag 10 april presenteert auteur José Huurdeman in het Huis van Leusden haar boek getiteld 'Ondergronds in de Tweede Wereldoorlog'.

Marcel Koch

Was burgemeester Karel de Beaufort van Leusden tijdens de bezetting pro-Duits? ,,Zo werd hij herhaaldelijk afgeschilderd, maar hij was beslist niet op de hand van de Duitsers'', concludeert Huurdeman na gedegen onderzoek naar diens levenswandel in de oorlogsjaren. ,,Dankzij zijn zorgvuldige optreden als burgemeester heeft het stille ambtenarenverzet in Leusden juist zijn werk kunnen doen.''

ONMOGELIJK In haar boek 'Ondergronds in de Tweede Wereldoorlog' volgt de Leusdense auteur een aantal personen uit de Gelderse Vallei, waarvan het haar gelukt is de stukken van de puzzel grotendeels in elkaar te leggen. Karel de Beaufort is één van hen. Huurdeman (1957) beschrijft het relaas van een burgervader die onder het juk van het Duitse gezag worstelt met het uitoefenen van zijn taak. ,,De Beaufort zat net als veel van zijn ambtgenoten in die periode in een onmogelijke situatie. Hij was met handen en voeten gebonden aan de bezetter, kreeg weerzinwekkende opdrachten in de schoot geworpen. Zo moest hij eens meisjes rekruteren die als hulp in de huishouding moesten dienen bij Duitsers. Na de bevrijding zijn die meisjes ten onrechte als moffenhoer aangemerkt.'' Ze vervolgt: ,,Op een gegeven moment kwam De Beaufort zo met zijn geweten in de knel en zinspeelde hij daarom op aftreden. In Baron Gevers zag hij een waardig opvolger, maar die zag er vanaf waardoor hij tegen wil en dank toch is doorgegaan. Twee jaar na de bevrijding heeft De Beaufort eervol ontslag gekregen.''

In het boek - fraai vormgegeven - komt het verzet in al zijn verscheidenheid aan bod: geruisloos verzet, gewapend verzet, passief verzet, humanitaire hulp, stakingen, onderduiken, sabotage, verspreiden van illegale bladen en spionage. Rode draad is evenwel Karel van Ginkel, een boerenzoon uit Woudenberg die als commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten een essentiële rol heeft gespeeld bij de organisatie van de in Achterveld gehouden voedselconferentie, ook wel bekend als het Akkoord van Achterveld. ,,Van Ginkel'', stelt Huurdeman, ,,heeft zich in die periode van zijn moedigste kant laten zien door persoonlijk een telegram van generaal Eisenhouwer bij de Duitse frontlinie af te leveren. Mede door zijn toedoen - hij moest een niemandsland creëren en zorgdragen voor de bewaking - kon eind april 1945 de droppings van voedselpakketten probleemloos plaatsvinden.'' Saillant detail: Huurdeman, voorheen wijkverpleegkundige, kwam nog bij hem thuis in de laatste dagen van zijn leven. De verzetsman stierf uiteindelijk in 1997. ,,Ik wist dat hij in het verzet had gezeten, maar wist niet het fijne ervan.'' Dat is nu wel anders.

ONDERZOEKDRIFT Niet eerder schreef Huurdeman zo'n lijvig boek. Niet eerder besteedde ze zoveel tijd en aandacht aan onderzoek. Thuis vanachter de laptop somt ze op: 388 pagina's tekst, 33 pagina's aan bijlages, 23 pagina's aan namenregisters en 15 pagina's met literatuurverwijzingen. Zie hier haar tomeloze onderzoeksdrift in cijfers uitgedrukt. ,,Soms zocht ik naar verbanden die er niet waren. Soms vermoedde ik dat ze er wel waren, maar kwam ik er in eerste instantie niet achter. En dan werden verbanden plotseling toch duidelijk." Eén ding weet ze zeker na het schrijven van dit boek. ,,Het verzet zat overal.''

'Ondergronds in de Tweede Wereldoorlog' verschijnt 10 april in de boekwinkel. Uitgave Historische kring Leusden, 19,95 euro.