De wijk Tabaksteeg is gebouwd op de beste landbouwgrond van Leusden. ,,Dat zei mijn moeder altijd. Dit vanwege de tabaksbouw in vroegere tijden.''
De wijk Tabaksteeg is gebouwd op de beste landbouwgrond van Leusden. ,,Dat zei mijn moeder altijd. Dit vanwege de tabaksbouw in vroegere tijden.'' Marcel Koch

De zachte revolte bestaat uit twee protestborden

7 december 2019 om 12:30 Wonen Tabaksteeg

LEUSDEN Voor de website De Stadsbron maakte Marcel Koch aan de hand van interviews met betrokkenen een reconstructie van de totstandkoming van de wijk Tabaksteeg. De komst van de wijk in Leusden-Zuid ging niet zonder slag of stoot. In deel 3: de vertrekkers.

Marcel Koch

Ze groeiden op tussen het vee op het platteland, maar wonen nu in de jonge woonwijk de Tabaksteeg in Leusden-Zuid. Nota bene op het grondgebied waar tot 2008 hun ouderlijke boerderij stond. ,,Onze ouders hebben de wijk zien opstomen'', aldus vijftigers Willem en Frank van Burgsteden.

De boerderij van de familie Van Burgsteden is de laatste boerderij die moet wijken voor de nieuwbouwwijk in de zogeheten Pon-driehoek. Zodra dit bekend is, ziet de agrarische familie wekelijks gesoigneerde kooplustigen gretig hun boerenerf oprijden. ,,Die zochten handel", zegt oudste boerenzoon Willem. ,,Het waren stuk voor stuk jongens met een vlotte babbel." Zijn jongere broer Frank herinnert zich dat er elke week een medewerker van een bouwbedrijf over de vloer kwam voor een bakje koffie aan de keukentafel. ,,Dat was een oud-schoolgenoot van ons. Die heeft een jaar lang op onze vader ingepraat om de grond aan zijn baas te gunnen. Of mijn vader daar gevoelig voor was? Absoluut niet. Het liet hem koud. Boerennuchterheid kenmerkte onze vader, aan autoriteit had hij een hekel. Hij ging af op zijn eigen gevoel, liet zich het hoofd niet op hol brengen. Aanvankelijk deed hij de verkooponderhandelingen zelf, maar later liet hij dat over aan een belangenorganisatie die vaker met het bijltje had gehakt."

Over de sociale cohesie tussen Leusden-Zuid en de Tabaksteeg werd cynisch gedaanSLOOP Toch duurt het nog vele jaren voordat de verkoop beklonken is. Willem: ,,Uiteindelijk is de boerderij verkocht aan woningbouwvereniging De Alliantie. De boerderij, de Streep genaamd, was niet van cultuurhistorische waarde, maar desondanks had onze vader moeite met de sloop. Hij had tenslotte vijfenveertig jaar zijn ziel en zaligheid in het bedrijf gestopt.''

Na de verkoop wordt het familiebedrijf voortgezet door broer Ron, op een nieuw aangekochte boerderij elders in Leusden. Willem: ,,Onze vader bleef op het oude bedrijf met enkel nog wat jongvee totdat de boerderij met de grond gelijk werd gemaakt, dat was in 2008.'' De boerderij heette de Streep, omdat het land als een smalle streep van voor naar achter langs het fietspad liep. ,,Het was een fijne plek om als kind op te groeien'', aldus Willem. ,,Je had hier alle ruimte van de wereld. Vriendjes van school kwamen graag op de boerderij spelen."

ZACHTE REVOLTE Nog voordat de commerciële vertegenwoordigers gretig het boerenerf oprijden, komt de familie zelf in opstand tegen het bouwen van een woonwijk in hun leefgebied. Frank spreekt van 'onze militante periode'. ,,We hadden twee protestborden op het erf staan. Eén met de tekst: geen gedonder, deze grond is bijzonder en op de ander stond: deze plek is onze stek." De zachte revolte is van korte duur. ,,Kort nadat wij met ons ongenoegen naar buiten traden, had de politiek het lot van de Tabaksteeg bezegeld. Verder protesteren had dus geen enkele zin en verkoop werd onvermijdbaar vanwege het gevaar van onteigening." De verkoop van de boerderij geeft de familie Van Burgsteden de kans om een ander melkveehouderij in Leusden over te nemen, met meer ruimte en mogelijkheden voor een betere toekomst. Frank: ,,En dat is gelukt. Onze jongere broer Ron runt momenteel een goedlopend melkveehouderij. Hij was destijds al in de maatschap met onze vader gestapt als zijn beoogd opvolger." De broers zelf tonen in die periode minder ambities voor het boerenleven. Frank stellig: ,,Ik had niets met koeien." Willem doorloopt weliswaar de hogere landbouwschool, maar ook hij kiest voor een bestaan buiten de boerderij.

(Artikel gaat verder onder de afbeelding).

Hoewel de protestborden weer rap in de boerenschuur worden opgeborgen, blijft de familie de bestuurlijke ontwikkelingen over de beoogde nieuwbouwwijk op de voet volgen. Frank kan zich de drukbezochte informatieavond voor bewoners in sporthal De Korf nog goed voor de geest halen. ,,Het ging er behoorlijk fel aan toe. De stedenbouwkundige had geen gemakkelijke avond." Willem: ,,Het was wel overduidelijk dat een meerderheid in Leusden-Zuid niet zat te wachten op een nieuwe wijk in hun groene achtertuin." Een aantal tegenstanders van het nieuwbouwplan wijst onder meer op de bijzondere landbouwgrond waarop de nieuwe woonwijk moet verrijzen. Maar die blijkt na ecologisch onderzoek niet zo exceptioneel als wordt gesuggereerd. Willem: ,,Hoewel het een bijzonder slagenlandschap was met stroken verkaveling omringt met elzenbosjes was het gebied niet uniek genoeg om het een status van bijzonder landschappelijke waarde aan te geven. Ook qua fauna werd er niets gevonden wat exceptioneel was. De vermeende aanwezigheid van een bijzondere inheemse salamander kon ook niet worden aangetoond. Daarentegen was het wel de beste landbouwgrond van Leusden, zei mijn moeder altijd. Dit vanwege de tabaksbouw in vroegere tijden, tabak gedijt immers alleen op goede gronden."

Het ging er behoorlijk fel aan toe. De stedenbouwkundige had geen gemakkelijke avondCHIQUER De broers zien Leusden-Zuid, waar het leven zich afspeelt rondom de Dorpskerk en winkelcentrum De Bieshaar, in de loop der jaren veranderen. Willem: ,,In de jaren zestig werd Leusden-Zuid uitgebreid en druppelden mensen van buitenaf de dorpskern binnen. Het karakter van het dorp veranderde zichtbaar, het werd chiquer. De nieuwkomers waren hoogopgeleid en hadden een goed salaris. De tennisclub vierde hoogtijdagen." Frank herinnert zich uit die periode: ,,Ik zat ineens in een klas waarvan de helft van de kinderen naar Oostenrijk ging om te skiën. Ik wist bij wijze van spreken niet eens wat skiën was. Er was duidelijk een kloof tussen de oorspronkelijke bewoners rondom de oude Dorpskerk, en zij die van buitenaf in het nieuwere gedeelte waren neergestreken. Dat waren twee totaal verschillende werelden. Toch groeiden ze in de loop der jaren gestaag naar elkaar toe."

Die sociale cohesie heeft de gemeente ook voor ogen tussen de bewoners van Zuid en hun nieuwe buren uit de wijk Tabaksteeg. ,,Daar werd destijds nogal cynisch over gedaan door bewoners uit Leusden-Zuid, inclusief mijn persoontje'', zegt Albert van der Kruit die het van nabij meemaakte. ,,Ik wil niet beweren dat de ziel uit Zuid is verdwenen sinds de komst van de Tabaksteeg, maar het karakter is wel veranderd en dat komt door sluiting van winkelcentrum De Bieshaar. Het gevoel dat ons iets waardevols door de gemeente was afgepakt, leefde heel sterk in het dorp. De Bieshaar was het kloppend hart van Zuid, daar klonterden buurtgenoten samen. Een boodschap doen bij Van de Heuvel stond synoniem voor bijkletsen met buurtgenoten", aldus Van der Kruit, die inmiddels het dorp heeft verlaten, na 25 jaar.

STARTENDE GRUTTER Van de Heuvel, zijn naam is gevallen. In de matige zomer van 1981 wordt hij eigenaar van de buurtsupermarkt Kroon in Leusden-Zuid, gelegen op het intieme winkelcentrum De Bieshaar aan de Prinses Irenelaan. Van den Heuvel is dan 31 jaar en aan ambities geen gebrek. De startende grutter weet met extra services (stomerij, postagentschap) de klandizie snel voor zich te winnen. De ondernemer - van origine uit Cothen en woonachtig in Ede - voelt zich direct thuis in het hechte Leusden-Zuid, waar de tuintjes er aangeharkt bij liggen. ,,Er heerste een gemoedelijk sfeer in het dorp en de bewoners, waarvan het merendeel op leeftijd, hadden geld in de portemonnee."

Vanaf dag één lopen de zaken goed, zo goed zelfs dat de jonge supermarkteigenaar in 1984 bij de gemeente Leusden een vergunning aanvraagt om zijn buurtwinkel te mogen uitbreiden. Maar als in diezelfde periode hem ter ore komt dat er op het gemeentehuis plannen in de maak zijn om in de Tabaksteeg een compleet nieuwe woonwijk met een winkelcentrum te bouwen, ziet hij zonder aarzeling van zijn uitbreidingsplannen af. Van de Heuvel: ,,Toenmalige wethouder Joost de Jongh, van wie ik het nieuws persoonlijk vernam, behoedde mij in zekere zin van een flinke investering. Althans zo interpreteerde ik dat destijds, niet wetende dat het nog bijna dertig jaar zou duren voordat de wijk Tabaksteeg gebouwd zou worden." Vervolgt: ,,Maar ik stond er zeker positief in. Ik was jong en zag een verhuizing naar een spiksplinternieuwe supermarkt als een uitdaging. Het zou immers een forse schaalvergroting betekenen, plus een verdubbeling van klanten. Laat maar komen, dacht ik."

(Artikel gaat verder onder de afbeelding).

VOLLE ORDNERMAPPEN Via de Leusder Ondernemers Federatie (LOF), waarin Van den Heuvel zitting heeft, volgt hij de ontwikkelingen over de toekomstige wijk Tabaksteeg nauwgezet. De contacten met de gemeente, herinnert Van den Heuvel zich, zijn goed. ,,Je hoort vaak anders, maar ik werd als ondernemer goed op de hoogte gehouden over de voortgang. Maar goh, wat heeft het lang geduurd. Natuurlijk zijn er momenten geweest, dat ik weleens dacht: kom op jongens, schiet nou eens op met de besluitvorming! Ik heb thuis in de kast vijf volle ordnermappen met verslagen en documenten uit die periode. Daar zitten door mij ondertekende documenten bij voor de overgang naar de nieuwe locatie. De verhuizing leek slechts een kwestie van tijd. Ik was er klaar voor."

Maar niet de politiek. Het nieuwbouwproject blijft vanwege bestuurlijk gesteggel en dwarsliggende, procederende omwonenden gedurende lange tijd in de ontwerpfase steken. In de tussentijd zit Van den Heuvel niet stil, zijn ondernemersgeest waait door. Hij wisselt gaandeweg de jaren twee keer van supermarktformule. Van Kroon naar Garantmarkt naar CoopCompact en zorgt al die tijd dat het gedateerde winkelpand in het steeds verder verpauperde winkelcentrum De Bieshaar er tiptop blijft uitzien. Zo voorziet de winkelier om de drie jaar het pand van een nieuwe lik verf. Tot tweemaal toe overleeft hij een economische dip. ,,Ik kon terugvallen op een trouw en loyaal klantenbestand."

Met de nieuwe wijk wil het maar niet vlotten. Als Van de Heuvel eenmaal de vijftig is gepasseerd en bij hem enige fysiek ongemak de kop opsteekt (hernia), slaat de twijfel toe: moet hij de stap naar een nieuwe winkel in de Tabaksteeg überhaupt wel maken? ,,Als je een nieuwe supermarkt opent, verdien je de eerste vijf jaar niets, maar betaal je enkel de investeringen terug. Dat is niet erg als je jong bent en de toekomst nog voor je ligt, maar niet erg aanlokkelijk als je in de slotfase van je carrière zit. Feitelijk vond ik mezelf te oud om het nieuwe avontuur aan te gaan."

Kom op jongens, schiet nou eens op met de besluitvorming!BLOEDEND HART Uiteindelijk verdwijnt in 2012 winkelcentrum De Bierhaar uit het straatbeeld in Leusden-Zuid en moet Van den Heuvel zijn supermarkt sluiten. Met bloedend hart. Hij is dan 62 jaar. De stap naar de overkant van het water, naar de nieuwe supermarkt in de Tabaksteeg, is er nooit van gekomen. Tot op de dag van vandaag vindt Van de Heuvel dat jammer. ,,Als de politiek meer vaart had gemaakt, was het er wellicht van gekomen. Maar dat neemt niet weg dat ik terugkijk op 31 mooie jaren in Leusden-Zuid." Van den Heuvel wil niet zo ver gaan, door te stellen dat hij door het bestuurlijke getreuzel geld is misgelopen. ,,We leven in een democratie hè, daarin mag gelukkig iedereen zijn zegje doen. Maar het is waar dat ik met een grotere winkel meer omzet had kunnen draaien. Maar opschalen betekent niet altijd meer rendement. Daarnaast had ik me misschien helemaal niet happy gevoeld met een grote supermarkt."

BROOD SNIJDEN Enige tijd terug was Van den Heuvel (70) op het nieuwe winkelcentrum Zuidhoek in wijk de Tabaksteeg. Uiteraard liep hij even binnen bij Dirk van den Broek, de supermarkt die de zijne had kunnen zijn. Hij zag een mooie winkel. ,,Maar eerlijk gezegd vind ik de discountformule niet bij de populatie van de wijk passen. Tot mijn verbazing zag ik dat klanten zelf hun brood moeten snijden. Dat zijn mijn oude klanten helemaal niet gewend! Wij boden ze een full service supermarkt."

De complete versie, (vijf delen: 1, 2, 3, 4 en 5) is te lezen op www.destadsbron.nl onder dossier bouwen.
De wijk Tabaksteeg in aanbouw.
Met bloedend hart sloot Cor van de Heuvel zijn buurtsuper.
Marcel Koch
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie