Rachel vertelt al vanaf 2013 haar verhaal  op de scholen.
Rachel vertelt al vanaf 2013 haar verhaal op de scholen. Rachel Cohen de Lara

Levenslessen van een oorlogskind

6 juli 2020 om 15:57 Historie

Ze had alweer enige afspraken in maart en april in haar agenda staan, ontmoetingen op basisscholen in Leusden en Achterveld met kinderen uit groep 7 en 8. Deze geven haar altijd veel voldoening, maar door het coronavirus moesten de scholen sluiten. En gingen de lessen niet door. Waar ze in 2013 met zoveel gedrevenheid mee was begonnen, daar kon Rachel Cohen de Lara voor het eerst niet aan toe komen: als kind van de oorlog haar persoonlijke levensverhaal en levenslessen doorgeven aan de kinderen van nu.

DIEPE INDRUK Vanaf 2014 was ik elk jaar toeschouwer tijdens een schoolbezoek van Rachel. Ik zocht zo onopvallend mogelijk een plekje in het klaslokaal en luisterde met de kinderen mee. Ik merkte dat Rachels verhaal iets met ze deed: het riep vragen op, haalde gesprekken met opa en oma over de oorlog naar boven. Sommigen raakten geëmotioneerd, velen haalden er een positieve levensles uit. De woorden maakten elke keer ook diepe indruk op mij, hoewel ik de feiten inmiddels kende. Ik wil de lezer graag meenemen naar mijn eigen gedachten en zieleroerselen tijdens deze schoolbezoeken en bij het lezen van haar boekje ‘De kracht van wat verborgen was’. En, welke lessen zijn er voor ons allemaal te leren?

AFSCHEID De 77-jarige Rachel Cohen de Lara is er het fysieke bewijs van dat er een leven is na de oorlog. ,,Via mijn naam kan ik mijn ouders laten voortleven, de mensen die mij het leven hebben geschonken." Elke dag heeft ze het gevoel dat haar ouders nog bij haar zijn. Hoewel ze haar verhaal in de klas altijd zo nuchter en luchtig mogelijk vertelt (‘anders krijgen ze er alleen maar slapeloze nachten van’), ontroert dat eerste jaar van haar leven me telkens zeer, net als die eerste regels van het gedicht dat haar moeder uit naam van Rachel aan haar vader schreef op zijn verjaardag op 10 september 1942:

‘Lieve pappie, Al is het uw eerste verjaardag in mijn leven, Toch wil ik u een cadeautje geven, Maar eerst feliciteren met deze dag; Dat ik hem nog lang temidden van ons vieren mag.’

Acht maanden was Rachel toen haar vader en moeder werden opgepakt door de Duitsers, naar Sobibor werden afgevoerd en daar overleden in mei 1943, respectievelijk 28 en 22 jaar oud. Wat moeten ze doorgemaakt hebben toen ze in de Hollandse Schouwburg, in een gespannen en angstige atmosfeer met huilende en schreeuwende mensen, de hartverscheurende beslissing namen om hun twee kleine kinderen achter te laten en niet te weten wat er met ze zou gebeuren en of ze hen ooit nog zouden terugzien?

ZOEKTOCHT Op 60-jarige leeftijd bezoekt Rachel de onheilsplek in de Hollandse Schouwburg voor de eerste keer opnieuw. Ik vind het aangrijpend van haar te horen hoe zij daar, zoveel jaar na dato, weer door die beklemmende sfeer werd gegrepen. Op de één of andere onbewuste manier had zij deze herinnering opgeslagen: ,,Ik voelde, hoorde en zag in mijn verbeelding alles wat zich in deze ruimte had afgespeeld toen ik daar als baby ook was."

Na het vertrek van haar ouders komt ze terecht in de crèche tegenover de Hollandse Schouwburg, van waaruit ze wordt gesmokkeld naar een pleeggezin. Rachel: ,,Ik heb me vaak afgevraagd waarom ik de dans wel ontsprongen ben?" In 2014 komt ze door toeval in contact met Sieny Cohen-Kattenburg, ‘de vrouw, toen 19 jaar, die mij in de crèche in haar armen heeft gehad en voor mij heeft gezorgd, wat een bijzondere ontmoeting.’

ONWETEND Daarna overleeft ze in haar pleeggezin de oorlog, maar wordt ze onwetend gehouden over haar afkomst. Ze gaat als Els van Diggelen door het leven, tot ze er op de middelbare school achterkomt dat haar ouders niet haar ‘echte’ ouders zijn en dat ze ook nog een broer blijkt te hebben. Ze kan het haar pleegouders pas vele jaren later vergeven: zij namen immers indertijd grote risico’s door een joods kind in huis te nemen en haar liefdevol groot te brengen. Maar hoe moeilijk en verwarrend moet het voor haar geweest zijn om zichzelf te herontdekken? Het werd het begin van een enerverende levenslange zoektocht naar haar identiteit die tot op de dag van vandaag nieuwe gezichtspunten, feiten en ontmoetingen opleverde.

De balans opmakend van haar leven wil Rachel de kinderen van de basisschool levenslessen en handvatten meegeven, mijns inziens ook zeer waardevol voor volwassenen. In haar ontmoetingen met kinderen legt ze bewust de verbinding met het alledaagse leven van de kinderen: ruzies, pesten, uitsluiting en aan de andere kant iets goedmaken, vriendschap sluiten, elkaars verschillen respecteren. Juist in de maanden naar 4 en 5 mei toe kan ze daarmee 'grote mensen thema’s' als oorlog, vrede, discriminatie, vluchtelingen, dictatuur,vrijheid en democratie heel concreet maken voor de kinderen. Ik zou er iets aan willen toevoegen.

ONVERSCHILLIGHEID De coronacrisis heeft nog eens duidelijk gemaakt hoe wij in de hele wereld met elkaar verbonden zijn. Dit besef is heel belangrijk, maar mag niet wegebben wanneer de crisis voorbij is. Het is net als met vrede en vrijheid, je moet er continu aan blijven werken. Zoals Rachel waarschuwt voor onverschilligheid: ,,En dan wordt het 6 mei en iedereen gaat weer gewoon door met zijn leven en geniet van zijn vrijheid zonder dit te beseffen. Immers, 4 mei ligt toch alweer ruim achter ons..."

Rachel Cohen de Lara op de manier zoals het dit jaar niet kon: in een schoolklas met belangstellende kinderen.
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie